Back
Jesteś tutaj: Home 
Strefa wiedzy Polityka Początek irańskiego programu nuklearnego
Strefa wiedzy Polityka Początek irańskiego programu nuklearnego
Początek irańskiego programu nuklearnego
25 grudzień 2011
Porównując Iran z innymi państwami regionu Bliskiego Wschodu, łatwo zauważyć, że program nuklearny tego kraju zaczął być tworzony z dużym opóźnieniem. Podczas gdy Izrael i Egipt prowadziły już badania nad technologią nuklearną, Iran borykał się z problemiami wewnętrznymi. Irański premier Mosaddeg doprowadził w 1951 roku do nacjonalizacji przemysłu naftowego tego kraju, co ugodziło w interesy Wielkiej Brytanii. Przy wsparciu Stanów Zjednoczonych, Brytyjczycy zainspirowali w 1953 roku zamach stanu, w wyniku którego irański premier został obalony.
W tym samym roku narodziła się idea założenia Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Prezydent Eisenhower, podczas przemówienia skierowanego do członków Zgromadzenia Generalnego ONZ stwiedził, iż należy powołac agencję, ktorej zadaniem byłaby kontrola nad zasobami uranu i innych materiałów rozszczepialnych, wydobywanych i używanych przez inne kraje.
Własnie w ramach projektu "Atom dla pokojju", w 1957 roku Iran i Usa podpisały umowę o cywilnej współpracy nuklearnej. Efektem tego porozumienia było nakazanie w 1959 roku, przez irańskiego szacha- Mohammada Rezę, wybudowania reaktora nuklearnego na terenie Uniwersytetu Teherańskiego. Osiem lat później zostało otwarte Centrum Badań Jądrowych (CBJ) w Teheranie. Znajdujący się tam reaktor służył jako punkt wyjścia dalszych badań nad technologią jądrową.
Szachowi zależało na jak najszybszym porozumieniu z USA. W 1968 roku Iran podpisał traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej, ratyfikowany w roku 1970. Czwarty artykuł tego traktatu przyznawał Iranowi "niezbywalne prawo rozwijania, badania, produkowania oraz używania energii atomowej w celach pokojowych bez dyskryminacji, orz prawo nabywania sprzętu, materiałów oraz wiedzy technologicznej".
Dostawcą wysoko wzbogaconego uranu, służącego CBJ do dalszych badań, były Stany Zjednoczone. W tym miejscu warto zaznaczyć, iż wysoko wzbogacony uran może zostać wykorzystany w badaniach militarnych. Ze zużywanego w CBJ paliwa, reaktor był w stanie wytworzyć ok 600g plutonu rocznie.
W 1973 roku Arabowie nałozyli na świat zachodni embargo naftowe. Zaczęto wtedy brać pod uwagę źrodła energii, mogące stanowić alternatywę dla paliw petrochemicznych, w ty, energię atomową. Celem szacha było posiadanie róznorodnych źrodeł energii, pozwalających Iranowi na bezpieczeństwo energetyczne.
Miejescem umiejscowienia dwóch pierwszych reaktorów jądrowych był Buszir. Jako jedno z niewielu miejsc w Iranie, rejon ten był położony z daleka od uskoku tektonicznego. Wart trzy miliardy dolarów kontrakt zawarto z niemiecką firmą Kraftwerk Union (podlegającą Siemensowi). Cztery lata później, w 1974 roku pierwszy z reaktorow był wybudowany w 90 procentach.
Kolejny rok (1975) przyniósł założenie Irańskiej Organizacji Energii Atomowej. Irański program nuklearny osiągnał już wtedy zaawansowany poziom. Szach oraz jego najbliżsi doradcy polityczni i wojskowi rozpoczęli w tajemnicy zmianę charakteru tego programu z cywilnego na militarny. Nowo utworzona organizacja była im potrzebna, aby móc skutecznie zbierać i koordynować dalszy rozwój wszystkich danych, dotyczących rowoju technologii nuklearnej.
W tym samym roku Instytut Technologii w Massachussetts podpisał z rządem irańskim umowę, na podstawie której zobowiązał się wyszkolić pierwszą kadrę irańskich inżynierów jądrowych. W tym momencie isotnym czynnikiem było zdobycie źródeł uranu. Jego dostawcą miał byc między innymi Gabon, który zobowiązał się do dostarczenia Iranowi 120 ton nieoczyszczonego uranu, poniżej ceny rynkowej. Innym źródłem uranu była Argentyna, która podpisała umowę dotyczącą wysłania szachowi wzbogaconego pierwiastka. Umowę opiewającą na 700 milionów dolarów podpisano również z RPA, które miało dostarczyć naturalnego uranu. Równiez w samym Iranie rozpoczęto poszukiwanie tego surowca. Jego źródło zostało odkryte na pustyni Sagand w środkowym Iranie. Od 2003 roku to wlasnie z tego miejca jest on eksplotowany.
Fiasko pierwszej próby poskromienia energii atomowej pojawiło się w lutym 1979 roku, wraz z przejęciem władzy przez Ruhollaha Chomieiniego, który na ponad dekadę przerwał rozwój pierwszego irańskiego programu nuklearnego.
Przewodnik po chorwackim liberalizmie
Nikki Haley i jej wizja Stanów Zjednoczonych
100-lecie konferencji w Genui: lekcje z początków radzieckiej dyplomacji
Zamglona przyszłość porozumienia nuklearnego
