CARICOM. 40 lat drogi ku rozwojowi

W tym roku Wspólnota Karaibska obchodzi 40. rocznicę powstania. Celem jaki sobie postawił prezydent Haiti, obejmujący po raz pierwszy prezydencję od momentu wstąpienia tego kraju do organizacji, jest pogłębiona integracja gospodarcza i społeczna członków. Wzywa on wszystkie kraje karaibskie do udziału w utrwalaniu regionalnej harmonii, a tym samym do realizacji zmian strukturalnych, niezbędnych dla rozwoju i dobra wszystkich  narodów ugrupowania.  

Początki integracji Karaibów

Zanim powstała Wspólnota Karaibska, w regionie pojawiały się organizacje państw, posiadających w tym regionie świata swoje terytoria zależne. Jednym z nich była Komisja Karaibska - ugrupowanie o charakterze konsultacyjnym, powołane w 1942 roku przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię, zastąpione wkrótce przez Organizację Karaibską [1]. Inną wartą uwagi inicjatywą była też brytyjska koncepcja utworzenia Federacji Indii Zachodnich. Projekt zakończył się sukcesem w 1958 roku, skupiając ówczesne brytyjskie kolonie położone w tym regionie świata: Antiguę i Barbudę, Barbados, Dominikę, Grenadę, Jamajkę, Kajmany, Turks i Caicos, Montserrat, St.Kitts/Nevis/Anguillę, St. Lucię, St. Vincent i Grenadyny oraz Trynidad i Tobago [2]. Korona brytyjska zakładała docelowo ogłoszenie niepodległości tych terytoriów jako jednego państwa, uznając, że są zbyt słabe, aby samodzielnie funkcjonować na arenie międzynarodowej.

Z uwagi na zróżnicowanie rozwojowe i geograficzne, sprzeczne interesy oraz rosnące ambicje Jamajki, nie udało się zrealizować tego planu i kiedy Jamajka ogłosiła niepodległość, federacja została rozwiązana [3]. Krótkie funkcjonowanie ugrupowania związane było także z oparciem go o czynnik polityczny. Dopiero kiedy przeniesiono zainteresowanie na współpracę w wymiarze gospodarczym, możliwe stało się kontynuowanie procesów integracyjnych na Karaibach.

W 1965 roku rządy: Barbadosu, Gujany, Antigui i Barbudy oraz Trynidadu i Tobago podpisały porozumienie z Dickinson Bay o utworzeniu Karaibskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (ang. Caribbean Free Trade Association, CARIFTA) [4]. W 1968 roku do organizacji przystąpiły jeszcze: Dominika, Grenada, St.Kitts/Nevis/Anguilla, St. Lucia, St. Vincent i Grenadyny oraz Montserrat i Jamajka, a w 1971 roku także Belize [5]. Za główne cele ugrupowania uznano przyspieszenie rozwoju państw regionu w oparciu o wzrost wymiany handlowej oraz redukcję ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między członkami.

Narodziny CARICOM

W 1972 roku podjęto decyzję o przekształceniu strefy wolnego handlu we Wspólnotę Karaibską (ang. Caribbean Community, CARICOM). Organizacja powstała na podstawie traktatu z Chaguaramas z 1973 roku oraz podpisanej w 1989 roku deklaracji z Grand Anse, która zakładała powołanie Wspólnego Rynku i Gospodarki CARICOM (ang. CARICOM Single Market and Economy, CSME). Wskazywało to, że państwa są gotowe do zacieśnienia współpracy w ramach unii gospodarczo-walutowej. Wdrażanie CSME rozpoczęło się w 2006 roku [6].

Choć oryginalnie CARICOM została powołana przez 4 kraje założycielskie: Barbados, Gujana, Jamajka oraz Trynidad i Tobago, szybko do organizacji zaczęli przystępować nowi członkowie. Obecnie Wspólnota liczy ich 15: Barbados, Gujana, Jamajka, Trynidad i Tobago, Antigua i Barbuda, Belize, Dominika, Grenada, St. Lucia, Montserrat, St.Kitts/Nevis, St. Vincent i Grenadyny, Bahamy, Surinam, oraz Haiti. Oprócz tego stowarzyszonych jest z nią 5 terytoriów: Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Turks i Caicos, Anguilla, Kajmany, Bermudy, natomiast 7 krajów posiada status obserwatora: Aruba, Kolumbia, Dominikana, Meksyk, Antyle Holenderskie, Puerto Rico i Wenezuela.
Zasadniczymi celami Wspólnoty Karaibskiej są: poprawa warunków życia i pracy, zrównoważony wzrost gospodarczy, rozwój stosunków gospodarczych i handlowych z krajami trzecimi, wzmocnienie konkurencyjności międzynarodowej, rozwój społeczny, kulturalny i technologiczny oraz intensywne działania w sektorze zdrowia, edukacji, telekomunikacji oraz transportu [7].

Struktura instytucjonalna organizacji składa się z sekretariatu z siedzibą w Georgetown, a także organów i instytucji traktatowych oraz instytucji stowarzyszonych. Najważniejszymi ciałami są Konferencja Szefów Rządów, wyznaczająca kierunki integracji i współpracy oraz Rada Ministrów Wspólnoty, do której zadań należy zatwierdzanie budżetu i kontrola implementacji założeń CSME. Oprócz tego do struktury instytucjonalnej CARICOM zaliczają się: Rada ds. Finansów i Planowania, Rada ds. Handlu i Rozwoju Gospodarczego, Rada ds. Zagranicznych i Wspólnotowych oraz Rada ds. Rozwoju Społecznego oraz komitety pomocnicze: Komitet ds. Prawnych, Komitet Budżetowy oraz Komitet Gubernatorów Banków Centralnych [8].

Wrażliwi na kryzys

Światowy kryzys finansowy i gospodarczy pogłębił trudności gospodarek regionu karaibskiego i ujawnił, po raz kolejny, ich podatność na wstrząsy zewnętrzne. Stabilny wzrost gospodarczy jest konieczny, jednak aby go uzyskać, zgodnie z opinią badaczy, kraje regionu powinny skoncentrować się na następujących kwestiach: pogłębianiu subregionalnych powiązań i udoskonaleniu słabych stron w procesie integracji, wzmocnieniu instytucjonalnych zdolności i zawieraniu umów handlowych z krajami rozwiniętymi na rzecz zwiększonej konkurencji, wzrostu gospodarczego i rozwoju, w tym umów o partnerstwie gospodarczym z UE oraz dywersyfikacji eksportu [9].

Kraje regionu zostały mocno dotknięte przez światowy kryzys gospodarczy głównie dlatego, że ich gospodarki były kruche jeszcze przed światowym załamaniem. Rynki krajów członkowskich CARICOM są małe, przez co istotną rolę odgrywa tu handel zagraniczny. Aby uniknąć całkowitej marginalizacji regionu Karaibów ważna jest w tej chwili szybka reakcja na skutki kryzysu. Powinna ona opierać się zarówno na pogłębianiu integracji i promowaniu wzrostu gospodarczego, jak i na dywersyfikacji eksportu oraz przyciągnięciu BIZ [10]. CARICOM powinna też podjąć działania na rzecz usunięcia barier, które nadal utrudniają sprawne funkcjonowanie jednolitego rynku. Zaktualizowany traktat z Chaguaramas przewiduje rozwój polityki handlowej, wspólnych i skoordynowanych wysiłków na rzecz promowania rozwoju kluczowych sektorów gospodarki, w tym przemysłu, rolnictwa i transportu. To stwarza możliwości integracji polityki handlu i rozwoju, która umożliwi regionowi maksymalizację korzyści, wynikających z umów handlowych [11].

Aby przyciągnąć BIZ, CARICOM powinna poprawić warunki rozwoju przedsiębiorczości, łącznie z promowaniem stabilności makroekonomicznej, zapewnieniem odpowiedniej infrastruktury oraz rozwojem silnych i niezależnych instytucji. Wreszcie, wspomniana dywersyfikacja eksportu jest kluczem do osiągnięcia większej stabilności, zwiększenia produktywności i wspierania wzrostu gospodarczego. Ważne jest, aby wzmocnić także rozwój kapitału ludzkiego, co pozwoli na wzrost powiązań międzysektorowych.

Warto jednak w tym miejscu podkreślić, że w przypadku niektórych członków organizacji, realizacja regionalnych decyzji zależy w dużej mierze od zewnętrznej pomocy finansowej. Problem w tym, że choć państwa karaibskie starają się zachęcać UE oraz USA do aktywniejszych działań w regionie, zadanie to nie jest łatwe w czasach, kiedy nawet najwyżej rozwinięte kraje świata muszą zmierzyć się ze skutkami kryzysu.

40 lat razem

W tym roku przypada 40 lat od założenia Wspólnoty Karaibskiej. Choć nadal wiele pozostaje do zrobienia, to jednak wszystko wskazuje na to, że Wspólnota zdołała przez ten czas wypracować skuteczny mechanizm, ułatwiający integrację w regionie i podnoszący jego konkurencyjność na zewnątrz. Co prawda kryzys spowolnił wzrost gospodarczy i poważnie osłabił możliwości CARICOM, jednak wydaje się, że współpraca w regionie jest na dobrej drodze, a państwa członkowskie podejmują aktywne działania, starając się nadążyć za zmianami uwarunkowań polityczno-gospodarczych na świecie. Nie ma się zresztą co dziwić, bo jak zauważył były Sekretarz Generalny Wspólnoty Karaibskiej, Edwin Carrington, dla niewielkich państw regionu integracja nie jest już wyborem, ale absolutną koniecznością [12].

---
Przypisy:

[1] M. Komosa, Integracja w regionie karaibskim, [w:] M. F. Gawrycki (red.), Procesy integracyjne w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2007, s. 163

[2] W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002, s. 155

[3] M. Komosa, op.cit., s. 163

[4] W. Dobrzycki, op. cit., s. 155

[5] Zgodnie z informacją z oficjalnej strony CARICOM, 01.02.2013 [http://www.caricom.org/jsp/community/carifta.jsp?menu=community]

[6] M. Komosa, op. cit., s. 165-166

[7] A. Payne, The political history of CARICOM, Jamaica 2008, s. 147-148

[8] M. Komosa, op. cit., s. 170-171

[9],[10] C. Thomas, Global economic crisis: CARICOM impacts and responses, 04.02.2013 [http://www.eclac.cl/publicaciones/xml/3/38253/LCARL.245part1.pdf]

[11] Future of CARICOM and regional integration, 04.02.2013 [http://www.caricom.org/jsp/communications/caricom_online_pubs/Caricom%20View%20Web%20Jan%205%202012.pdf]

[12] Zgodnie z infomacją z oficjalnej stony CARICOM, 13.02.2013 [http://caricom.org/jsp/projects/personalities/edwin_carrington.jsp?menu=projects]