Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób prawnych podmiotów powiązanych w Unii Europejskiej i Pols

Niniejszy artykuł stanowi próbę oceny poziomu zabezpieczenia podmiotów powiązanych różnych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), w skład których wchodzić mogą również polskie spółki, przed podwójnym opodatkowaniem osiąganego przez nie dochodu. Brak istnienia skutecznych regulacji w tym przedmiocie prowadziłby do dyskryminacji podmiotów powiązanych różnych państw członkowskich względem tych, które byłyby zlokalizowane na terytorium tylko jednego kraju ugrupowania. Sytuacja ta byłaby szkodliwa zarówno dla tych pierwszych podmiotów, jak i państw ich rezydencji podatkowej, a także przeczyłaby założeniom leżącym u podstaw utworzenia jednolitego rynku europejskiego.

Wstęp

Uregulowanie sytuacji prawno-podatkowej unijnych podmiotów powiązanych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych miało bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego. Na przestrzeni lat dostrzeżono bowiem problem podwójnego opodatkowania przedmiotowym podatkiem przepływów dochodu, które dokonywane były pomiędzy podmiotami powiązanymi (jednostkami dominującymi a jednostkami zależnymi), posiadającymi rezydencję podatkową w różnych państwach członkowskich. Problem ten nie dotyczył w takim stopniu podmiotów powiązanych, które były rezydentami podatkowymi tego samego państwa. Wynikało to z faktu, że na gruncie prawa krajowego mógł on zostać rozwiązany w stosunkowo łatwy sposób. Tymczasem umowy międzynarodowe zawierane między państwami członkowskimi w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania nie były w stanie zapewnić całkowitej ochrony wspomnianym podmiotom. W rezultacie prowadziło to do nierównego traktowania w zakresie opodatkowania przedmiotowym podatkiem transgranicznych i krajowych przepływów zysku w obrębie jednolitego rynku europejskiego. Sytuacja ta powodowała szereg negatywnych konsekwencji. Przede wszystkim utrudniała ona współpracę powiązanych ze sobą spółek różnych państw członkowskich, ograniczała ich produktywność oraz zdolności dostosowawcze do wymogów stawianych przez wspólny rynek, a tym samym wpływała negatywnie na ich konkurencyjność. W rezultacie przyczyniało się to do znaczącego utrudnienia koncentracji kapitału w obrębie ugrupowania. Tym samym podwójne opodatkowanie miało również negatywny wpływ na gospodarki państw członkowskich. Wszystko to powodowało, że zakłóceniu ulegało także prawidłowe funkcjonowanie jednolitego rynku europejskiego.

Problematyka ujednolicania prawa podatkowego państw członkowskich Unii Europejskiej w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych

W początkowym okresie integracji europejskiej uważano, że dla urzeczywistnienia idei wspólnego rynku wystarczająca będzie harmonizacja podatków pośrednich oraz usunięcie barier handlowych, uznawanych za najważniejsze czynniki hamujące swobodny przepływ towarów i usług. Natomiast harmonizacja podatków bezpośrednich nie była przewidywana, gdyż sądzono, że nie wpływają one istotnie na wspólny rynek. Jednakże wraz z postępem integracji oraz rozwojem Unii Europejskiej zaczęły ujawniać się również znaczące  problemy w zakresie opodatkowania bezpośredniego .

Mimo, że na potrzebę harmonizacji podatku dochodowego od osób prawnych wskazywano już 1962 r. (w Raporcie Komisji Neumarka), to prace w tym zakresie zostały zintensyfikowane dopiero w latach 90. XX w.  Wynikało to przede wszystkim z braku osiągnięcia w tym przedmiocie jednomyślności przez państwa członkowskie. Wpływ na to miała również zasada, w myśl której opodatkowanie bezpośrednie należy do wyłącznej kompetencji państw członkowskich, a instytucje unijne mają prawo do ingerencji w nią tylko w sytuacji, gdy krajowe regulacje powodują zakłócanie funkcjonowania wspólnego rynku. Brak jest bowiem podstaw traktatowych, które w sposób bezpośredni przyznawałyby kompetencje tym instytucjom w zakresie tej grupy podatków.

Podkreślić należy, że działania podejmowane obecnie przez Unię Europejską w tym zakresie nie zmierzają do zastąpienia systemów podatkowych państw członkowskich jednym wspólnym systemem. Ograniczają się one wyłącznie do ich zbliżania w celu eliminowania przeszkód w obszarach, w których brak regulacji skutkowałby naruszeniem zasad, stanowiących podstawę funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego.

Zgodnie z powyższym prawodawca unijny jako środek harmonizacji systemów podatkowych poszczególnych państw członkowskich przyjął dyrektywę, która umożliwia utrzymanie przez nie niezależności poprzez możliwość wyboru środków ich transpozycji do prawa krajowego, zobowiązując je jedynie odnośnie celu, który w tych warunkach jawi się jako jednakowy standard . Tym samym, rola Unii Europejskiej w zakresie opodatkowania bezpośredniego sprowadza się obecnie wyłącznie do ustanawiania wspólnych standardów, które następnie muszą być implementowane do krajowych systemów podatkowych.

Dorobek prawny Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania podwójnemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych zysków podmiotów powiązanych różnych państw członkowskich

Pomimo przygotowania w 1969 r. pierwszych projektów dyrektyw skierowanych do spółek-matek i spółek-córek, w których podjęto się kwestii wspólnego systemu podatkowego dla tych podmiotów, to dopiero po ponad 20 latach została faktycznie urzeczywistniona ta idea w postaci ogłoszenia, a następnie wejścia w życie dyrektyw z omawianego zakresu. Tak długo trwający proces legislacyjny podyktowany był konfliktem interesów, jaki zaistniał między państwami członkowskimi w tej dziedzinie. Negatywnym skutkiem takiego stanu rzeczy było zawężenie zakresu regulacji w stosunku do pierwotnych założeń.
Pierwszymi aktami prawnymi wydanymi w przedmiocie eliminowania podwójnego opodatkowania unijnych jednostek powiązanych były:
•    Dyrektywa Rady 90/435/EWG z dnia 23 lipca 1990 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych Państw Członkowskich (dalej Dyrektywa PS);
•    Dyrektywa Rady 90/434/EWG z dnia 23 lipca 1990 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia majątku i wymiany udziałów, dotyczących spółek różnych Państw Członkowskich (dalej Dyrektywa MR);
•    Dyrektywa Rady 2003/49/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych Państw członkowskich (dalej Dyrektywa IR).
Powyższe akty prawne były wielokrotnie nowelizowane. Dlatego też pierwsze z nich, tj. Dyrektywa PS i Dyrektywa MR, zostały uchylone i zastąpione odpowiednio przez Dyrektywę 2011/96/UE oraz Dyrektywę 2009/133/WE, uwzględniające dokonane uprzednio poprawki. Prawodawca unijny chciał być bowiem pewien, że ich postanowienia będą wystarczająco jasne i zrozumiałe dla jej adresatów. Z kolei postanowienia Dyrektywy IR od momentu jej wydania zostały już dwukrotnie poddana aktualizacji. Ostatnim aktem aktualizującym jednocześnie wszystkie trzy dyrektywy była Dyrektywa 2013/13/UE.

Każdy ze wspomnianych aktów prawnych wprowadza rozwiązania, które służą eliminowaniu zarówno ekonomicznego, jak i prawnego podwójnego opodatkowania podmiotów powiązanych posiadających rezydencję dla celów podatkowych w różnych państwach członkowskich.

{mospagebreak} 

Wspólną cechą przytoczonych dyrektyw jest wprowadzenie zwolnienia z podatku „u źródła” przepływów korzyści objętych zakresem ich regulacji. Tym samym państwo członkowskie spółki je wypłacającej nie może pobrać od nich podatku dochodowego. Uprawnienie to przysługuje wyłącznie państwu rezydencji spółki je otrzymującej. Prawodawca unijny stoi na stanowisku, że zwolnienie z podatku „u źródła” jest najskuteczniejszym instrumentem gwarantującym równe traktowanie krajowych i transgranicznych transakcji dokonywanych przez unijne podmioty powiązane. Przy czym, pozostawia on państwom ugrupowania swobodę wyboru pomiędzy dwiema metodami prowadzącymi do takiego rezultatu, tj. metodą zwolnienia podatkowego oraz metodą kredytu podatkowego.

Implementacja dyrektyw unijnych w sprawie przeciwdziałania podwójnemu opodatkowaniu na grunt prawa polskiego

W literaturze wskazuje się, że transpozycja Dyrektywy PS, do prawa polskiego nie budzi wątpliwości. Tym samym zrealizowany został jej podstawowy cel , a mianowicie eliminacja podwójnego opodatkowania transgranicznych przepływów dochodów dokonywanych między unijnymi podmiotami powiązanymi, w skład których wchodzą polskie spółki.
Z kolei, implementacja do polskiego ustawodawstwa Dyrektywy MR budzi wiele kontrowersji . W literaturze wskazuje się, że nie dokonano jej w sposób spójny i kompletny. Potwierdzenie tego stanowiska stanowi fakt, że polska ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie obejmuje zakresem swojej regulacji takich zagadnień jak wniesienie zakładu do spółki, przeniesienie zarejestrowanej siedziby SE i SCE, a także operacji, w których udział biorą spółki transparentne podatkowo. Tym samym w wielu sytuacjach podatnicy będą zmuszeni do rekonstruowania skutków podatkowych transgranicznych operacji restrukturyzacyjnych opierając się bezpośrednio na postanowieniach dyrektywy . Dodatkowo, wskazuje się, że niektóre polskie przepisy są sprzeczne z postanowieniami przedmiotowej dyrektywy .

W literaturze stwierdza się, że polskie przepisy implementujące dyrektywę IR oddają sens i istotę jej postanowień. Jednakże wskazuje się na ich niedoskonałość, nieprecyzyjność oraz powodowanie licznych wątpliwości interpretacyjnych. Taki stan rzeczy wynika głównie z nienależytej dbałości o szczegóły oraz chaotycznego stylu implementacyjnego polskiego ustawodawcy. Podkreśla się, że instytucje stanowiące trzon przedmiotowej dyrektywy nie zostały w odpowiedni sposób uregulowane w polskim prawie. Dowodem tego jest brak zdefiniowania terminu „odsetek”, niepełne transponowanie definicji „spółki państwa członkowskiego” i „należności licencyjnych”, a także brak szczegółowego uregulowania problematyki „certyfikatu rezydencji”. Wskazuje się również, że w wyniku automatycznego kopiowania do prawa polskiego części postanowień przedmiotowego aktu prawnego powstały martwe regulacje, które nie znajdują zastosowania w krajowej rzeczywistości prawnej. Ponadto podkreśla się również, że nie dokonano implementacji na grunt prawa polskiego pewnych instytucji wspólnotowych .

Problematyka opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych transakcji podmiotów powiązanych przeprowadzonych z wykorzystaniem cen transferowych
Problem podwójnego opodatkowania może pojawić się również w przypadku stosowania cen transferowych, tj. cen odbiegających od cen rynkowych, przez podmioty powiązane różnych państw członkowskich. Z zaistnieniem takiej sytuacji należy się liczyć, jeżeli są one wykorzystywane przez wspomniane podmioty w celu obejścia prawa podatkowego, co w rezultacie prowadzi do zmniejszenia ich obciążeń podatkowych. Efekt taki można uzyskać poprzez umiejętne wykorzystywanie różnic występujących pomiędzy poszczególnymi państwami w zakresie stawek podatkowych. Ceny transferowe służą zatem w tym przypadku zminimalizowaniu opodatkowanego dochodu w krajach, w których istnieją duże restrykcje podatkowe i przerzucaniu go do państw, gdzie wysokość wspomnianych stawek jest najniższa. Zabiegi te poza tym, że umożliwiają maksymalizację zysku jednostek zależnych, a tym samym przedsiębiorstwa wielonarodowego jako całości , pozwalają na zwiększenie jego konkurencyjności na arenie międzynarodowej. Z drugiej jednak strony stosowanie cen transferowych skutkuje zmniejszeniem wpływów do budżetów państw.

Przedmiotowy problem ujawnić się może w następstwie dokonania przez administrację podatkową tzw. „korekty zysku”  przedsiębiorstwa, w sytuacji powzięcia uzasadnionych przypuszczeń, że w transakcji z podmiotem powiązanym zastosowane zostały ceny odbiegające od cen rynkowych z myślą o zmniejszeniu zobowiązań podatkowych. Problem ten można przedstawić następująco: „jeżeli zyski przedsiębiorstwa w państwie A zostaną skorygowane w górę, to zapłaci ono podatek od sumy zysków, od których przedsiębiorstwo powiązane w państwie B zapłaciło już podatek” . Stanowić to będzie nic innego jak podwójne opodatkowanie w sensie ekonomicznym, czyli obciążenie tego samego dochodu podatkiem dochodowym u dwóch różnych podatników . Obecnie w celu wyeliminowania przedmiotowego problemu państwa członkowskie mogą korzystać zarówno z dorobku prawnego UE, jak i OECD.

Początkowo, państwa członkowskie Unii Europejskiej posługiwać się mogły jedynie Konwencją Modelową OECD  wraz z przyjętym do niej Komentarzem w celu zawierania bilateralnych umów służących eliminowania przedmiotowego problemu. Przewiduje ona dwie metody prowadzące do takiego rezultatu, tj. metoda wyłączenia i metoda zaliczenia . Należy mieć również na uwadze, że pomimo zawierania pomiędzy państwami wspomnianych umów, w dalszym ciągu może dojść do podwójnego opodatkowania dochodu podmiotów powiązanych. Zgodnie z Konwencją Modelową działania państw zmierzające do rozwiązania przedmiotowego problemu powinny przebiegać w ramach tzw. „procedury wzajemnego porozumiewania się”. Podatnicy mogą dochodzić swoich praw w drodze wspomnianej procedury na mocy konkretnej umowy zawartej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, niezależnie od przewidzianych w prawie krajowym środków odwoławczych. Wszczęcie omawianej procedury następuje w następstwie skierowania przez podatnika wniosku do właściwego organu administracji, znajdującego się – co do zasady – w państwie jego rezydencji podatkowej. W przypadku, gdy naruszenie postanowień umowy może zostać rozwiązane na gruncie prawa krajowego, to rozpatrzenie wniosku znajduje się wyłącznie w gestii wspomnianego organu. W przeciwnym razie rozwiązanie przedmiotowego problemu następuje w drodze konsultacji państw-stron umowy. Wadą procedury wzajemnego porozumiewania się jest nie wskazanie okresu, w jakim państwa powinny rozstrzygnąć daną sprawę. Tym samym, może się zdarzyć, że nie dojdą one w ogóle do porozumienia. Od 2008 r. Konwencja Modelowa OECD pozwala na przeprowadzenie również „arbitrażu” w przypadku braku rozstrzygnięcia konkretnej sprawy w drodze omawianej procedury . Gwarancją efektywności tego postępowania jest związanie państw w nim uczestniczących powziętymi w jego toku decyzjami . Niemniej jednak, by można było skorzystać z tej zasady niezbędna jest jej implementacja do poszczególnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania .

Ponadto państwa członkowskie Unii Europejskiej w celu eliminowania przedmiotowego problemu mogą korzystać również z uprzednich porozumień w sprawie ceny transferowej (ang. Advance pricing arrangement - APA), składających się – podobnie jak Konwencja Modelowa – na dorobek prawny OECD. Wspomniane porozumienia zawierane są pomiędzy podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, przynajmniej jednym podmiotem powiązanym oraz co najmniej jednym organem podatkowym. Ustalają one w nich szczególne warunki transakcji przed ich przeprowadzeniem. Główną zaletą tych porozumień jest gwarancja niezakwestionowania w czasie ich obowiązywania zastosowanej ceny transferowej. Jednakże mimo ich niewątpliwych zalet są one m.in. bardzo czasochłonne i kosztowne. Dlatego też nie wszystkie podmioty mogą sobie pozwolić na ich zawieranie .

Mankamentem prawodawstwa OECD jest z kolei brak zobowiązania państw do systematycznego sporządzenia dokumentacji przeprowadzanych transakcji z wykorzystaniem cen transferowych. Do momentu wystąpienia administracji podatkowej danego państwa z żądaniem jej przedłożenia podatnik nie musi jej posiadać. Jednakże siedmiodniowy termin jej dostarczenia może okazać się za krótki, mając na uwadze fakt, że transakcje te mogą być przedmiotem kontroli w ciągu sześciu lat od momentu ich dokonania .

{mospagebreak} 

Przyjęcie przez Unię Europejską Konwencji Arbitrażowej wynikało z tego, że w praktyce efektywność mechanizmów ustalonych w Konwencji Modelowej OECD często zawodzi. Rozwiązania przyjęte w unijnym akcie prawnym mają na celu zwiększenie skuteczności działań odnoszących się do przedmiotowego problemu. Tym samym wprowadza ona alternatywną procedurę rozwiązywania sporów, które ujawnią się w zakresie przeprowadzonej korekty zysków pomiędzy administracjami podatkowymi państw UE . Składają się na nią dwa etapy, tj. postępowanie ugodowe i postępowanie arbitrażowe. Pierwsze z nich może zostać wszczęte przez każdego podatnika, który uzna, że dokonana korekta zysku doprowadziła do podwójnego opodatkowania grupy, do której należy. Przy czym prawo to przysługuje wyłącznie w terminie trzech lat od dnia pierwszego zawiadomienia o zamiarze jej przeprowadzenia. Podkreślić należy, że skorzystanie z niego nie wyklucza zastosowania środków odwoławczych przewidzianych w prawie krajowym i na odwrót. Przedmiotowe postępowanie kończy się w momencie zawarcia ugody, wyłączając tym samym możliwość wszczęcia postępowania arbitrażowego. W przypadku niewypracowania przez administracje podatkowe w ciągu dwóch lat od wszczęcia postępowania ugodowego porozumienia w sprawie możliwe jest przeprowadzenie postępowania arbitrażowego. Polega ono na zobowiązaniu wspomnianych organów do powołania wspólnej komisji doradczej, której zadaniem będzie wskazanie sposobu rozwiązania przedmiotowego sporu. W tym celu ma ona prawo żądać od nich oraz zainteresowanych spółek dostarczenia wszystkich niezbędnych informacji dla podjęcia decyzji. Postępowanie arbitrażowe zostaje zakończone w momencie zajęcia przez komisję stanowiska w sprawie, jednakże nie później niż w terminie sześciu miesięcy od momentu jej powołania. Jednakże nie ma ono wiążącego charakteru, dlatego też administracje podatkowe zainteresowanych państw mogą podjąć inne ustalenia od tych, które zostały w nim zawarte . Przy czym, niewypracowanie przez nie porozumienia w ciągu sześciu miesięcy od dnia przedstawienia przez komisję stanowiska, skutkuje automatycznym związaniem nim wspomnianych organów administracji.

Podsumowanie

Do czasu uchwalenia wspomnianych dyrektyw w prawie Unii Europejskiej nie istniał żaden akt prawny regulujący zagadnienia objęte zakresem ich regulacji. Dlatego też w ramach ugrupowania dochodziło niejednokrotnie do podwójnego opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych podmiotów powiązanych różnych państw członkowskich. Problem ten w mniejszej mierze dotyczył podmiotów powiązanych, które wspomniany status posiadały na obszarze tego samego państwa ugrupowania, gdyż prawo krajowe na ogół przewidywało mechanizmy eliminujące ten problem skuteczniej niż umowy międzynarodowe. Tym samym krajowe podmioty powiązane znajdowały się w lepszej sytuacji na rynku europejskim. Podnoszono więc, że istnieje problem dyskryminacji transgranicznych podmiotów powiązanych działających w obrębie jednolitego rynku europejskiego oraz, że przeczy on założeniom leżącym u podstaw jego utworzenia, powodując zakłócanie jego funkcjonowania.

Przedmiotowe dyrektywy wprowadzają kompleksowy i spójny system opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych unijnych podmiotów powiązanych. Pozwalają na skuteczne eliminowanie problemu podwójnego opodatkowania dokonywanych przez nie transgranicznych transferów dochodu. Ich właściwa implementacja do porządków prawnych państw członkowskich stanowi gwarancję jednakowego traktowania wspomnianych podmiotów, a tym samym zapewnia równą konkurencję podmiotów powiązanych w obrębie wspólnego rynku. Dzięki temu możliwe jest znoszenie barier w jego funkcjonowaniu oraz stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju przedsiębiorczości w Unii Europejskiej.

Pomimo sukcesów w implementacji postanowień przedmiotowych dyrektyw do prawa wewnętrznego, polski ustawodawca nie ustrzegł się również przed popełnieniem kilku błędów. Widać to w szczególności na przykładzie tzw. Dyrektywy MR, której transpozycja do prawa polskiego nie została dokonana w sposób wyczerpujący oraz jednoznaczny. Tym samym nadal konieczne jest podejmowanie działań w celu dostosowywania krajowego prawa podatkowego do standardów unijnych .  

Podmioty powiązane różnych państw członkowskich mają zapewnianą również ochronę przeciwko podwójnemu opodatkowaniu wynikającemu z korekty zysków, będącej następstwem przeprowadzenia przez nie transakcji z wykorzystaniem cen transferowych. W tym celu mogą one korzystać zarówno z dorobku prawnego Unii Europejskiej, jak i OECD.
Pierwotnie wspomniane państwa mogły posługiwać się Konwencją Modelową drugiej ze wspomnianych organizacji, jednakże ze względu na jej małą efektywność w praktyce, na szczeblu unijnym przyjęto Konwencję Arbitrażową, która miała zwiększyć skuteczność rozwiązywania przedmiotowego problemu. Mimo, że w literaturze również poddawana jest krytyce, to wskazuje się, że cel ten został osiągnięty. Podstawową korzyścią z niej wynikającą dla podmiotów powiązanych jest określenie stosunkowo krótkich terminów oraz nałożenie na organy podatkowe państw uczestniczących w sporze obowiązku czynnego udziału w jego rozwiązywaniu. Ponadto zobowiązuje je do rozwiązania przedmiotowego problemu w wyznaczonym terminie.
Reasumując, można stwierdzić, że w wymiarze teoretycznym podmioty powiązane różnych państw członkowskich Unii Europejskiej, w skład których wchodzić mogą również polskie spółki, mają na obszarze jednolitego rynku europejskiego zapewniony obecnie wysoki poziom ochrony przeciwko podwójnemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych osiąganych przez nie dochodów. Zarówno na gruncie Unii Europejskiej, jak i OECD wypracowane zostały mechanizmy eliminujące możliwość wystąpienia przedmiotowego problemu, jak też metody pozwalające na jego skuteczne rozwiązanie w przypadku, gdyby zaistniał. Natomiast w wymiarze praktycznym efektywna ochrona przed wystąpieniem tego problemu zależeć będzie od woli państw członkowskich oraz od ich należytej staranności w dostosowywaniu własnych systemów prawnych do standardów międzynarodowych. Na przykładzie Polski widać, że konieczne są dalsze prace w tym zakresie.

Literatura

Najważniejsze dokumenty:

•    Dyrektywa Rady z dnia 23 lipca 1990 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia majątku i wymiany udziałów, dotyczących spółek różnych Państw Członkowskich (90/434/EWG).
•    Dyrektywa Rady z dnia 23 lipca 1990 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych Państw Członkowskich (90/435/EWG).
•    Dyrektywa Rady z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych Państw członkowskich (2003/49/WE).

Druki zwarte:

•    Bany K., Modelowa Konwencja w sprawie podatku od dochodu i majątku. Wersja skrócona,  Warszawa 2011.
•    Barcz J., Instytucje i prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków zarządzania i administracji, Warszawa 2008.
•    Brzeziński B., Głuchowski J., Kosikowski C., Harmonizacja prawa podatkowego Unii Europejskiej i Polski, Warszawa 1999.
•    Brzeziński B., Kalinowski M., Prawo podatkowe Wspólnoty Europejskiej, Gdańsk 2006.
•    Dmowski A., Ceny transferowe. Analiza regulacji prawnych. Przykłady dokumentacji podatkowej, Warszawa 2006.
•    Dominik-Ogińska D., Harmonizacja prawa podatkowego w Unii Europejskiej, Warszawa 2011.
•    Klukowska-Świtalska M., Opodatkowanie dochodów osiąganych za granicą oraz obcokrajowców w Polsce w 2009 roku, Warszawa 2009.
•    Kołomański Ł., Implementacja dyrektywy podatkowej o fuzjach ze szczególnym uwzględnieniem regulacji polskich. Problemy i kontrowersje, Wrocław 2010.
•    Kosikowski C., Prawo Unii Europejskiej w systemie polskiego prawa finansowego, Białystok 2010.
•    Lipniewicz R., Europejskie prawo podatkowe, Warszawa 2011.
•    Litwińczuk H., Podatki bezpośrednie. Prawo polskie a prawo wspólnotowe. Implementacja dyrektyw. Orzecznictwo ETS, Warszawa 2009.
•    Litwińczuk H., Karwat P., Prawo podatkowe przedsiębiorców, Warszawa 2008.
•    Mika J. F., Ceny transferowe, Odpowiedzialność karno skarbowa, dokumentacje skarbowe, Warszawa 2007.
•    Modzelewski W., Dyrektywy UE dotyczące podatków bezpośrednich. Komentarz, Warszawa 2011.
•    Raport Komitetu spraw podatkowych OECD. Wytyczne w sprawie cen transferowych dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz administracji podatkowych, Warszawa 2004.
•    Rutowicz P., Węsierski J., Rozliczenia podatkowe pomiędzy partnerami w Unii Europejskiej, Warszawa 2006.
•    Selera P., Międzynarodowe a unijne prawo podatkowe w kontekście opodatkowania zysków przedsiębiorstw, Wydawnictwo 2010.
•    Sojak S., Ceny transferowe. Aspekt podatkowy, Warszawa 2003.
•    Wyciślok J., Ceny transferowe. Przedsiębiorstwa powiązane. Przerzucanie dochodów, Warszawa 2006.
•    Zalasiński A., Zakaz dyskryminacji w sferze podatków bezpośrednich w prawie podatkowym Wspólnoty Europejskiej, Warszawa 2006.
•    Zasiewska M., Oktawiec A., Chorążka J., Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Komentarz, Warszawa 2011.

Najważniejsze artykuły:

•    Burdach D., Harmonizacja podatków bezpośrednich w Unii Europejskiej, [Online], dostępne: http://bs.infor.pl/wydania/tresc,I04.2002.006.100011581, 24.04.2014.
•    Chmielewski R., Zmiany w dyrektywie o fuzjach – zakres regulacji, [Online], dostępny: http://czasopisma.beck.pl/monitor-podatkowy/artykul/zmiany-w-dyrektywie-o-fuzjach-zakres-regulacji/, 06.04.2013.
•    Ciołek R., Konik T., Odsetki i należności licencyjne w Unii bez podatku u źródła, [Online], dostępny: http://czasopisma.beck.pl/monitor-podatkowy/artykul/odsetki-i-naleznosci-licencyjne-w-unii-bez-podatku-u-zrodla/, 15.04.2013.
•    Jak przebiega procedura wzajemnego porozumiewania się?,  [Online], dostępne: http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/382257,jak_przebiega_procedura_wzajemnego_porozumiewania_sie.html
•    Kuźnicka B., Dostosowanie regulacji podatkowych do rozwiązań unijnych, Podatek dochodowy od osób prawnych, [Online], dostępne: http://www.e-podatnik.pl/artykul/doradca_podatnika/179/Dostosowanie_regulacji_podatkowych_do_rozwiazan_unijnych.html, 09.03.2013.
•    Maruchin W., Podwójne opodatkowanie dywidend. Kierunki harmonizacji polskiego prawa podatkowego z prawem UE, [Online], dostępne: http://czasopisma.beck.pl/monitor-podatkowy/artykul/podwojne-opodatkowanie-dywidend-kierunki-harmonizacji-polskiego-prawa-podatkowego-z-prawem-ue/, 19.03.2013.
•    Maruchin W., Wpływ wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych państw członkowskich na regulacje polskie zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, [Online], dostępne: http://czasopisma.beck.pl/monitor-podatkowy/artykul/wplyw-wspolnego-systemu-opodatkowania-stosowanego-do-odsetek-oraz-naleznosci-licencyjnych-miedzy-powiazanymi-spolkami-roznych-panstw-czlonkowskich-na-regulacje-polskie-zawarte-w-ustawie-o/, 15.04.2013.
•    Wołowiec T., Wybrane zagadnienia harmonizacji opodatkowania osób fizycznych, [Online], dostępne: http://www.e-finanse.com/artykuly/182.pdf, 12.05.2014.
•    Harmonizacja podatków bezpośrednich. Podatki bezpośrednie, [Online], dostępne: www.izba-skarbowa.bydgoszcz.pl, 09.03.2013.