Rosja-Indie/ Zakończyła się trzydniowa wizyta Putina
Prezydent Rosji w niedzielę zakończył oficjalną wizytę w Indiach (3-5.12.2004). Przebiegła ona w bardzo dobrej atmosferze. Za cel podróży rosyjskiego przywódcy można uznać chęć nadania dynamiki i większego znaczenia gospodarczym relacjom obu krajów. Przyjacielskie kontakty polityczne Rosji i Indii od kilkudziesięciu już lat są tradycją w stosunkach międzynarodowych.
Obecna wizyta to pierwsze spotkanie Putina z premierem nowego rządu indyjskiego (do zmiany władzy doszło po wyborach w maju 2004 r.)
Gospodarka przede wszystkim
Sprawy współpracy gospodarczej zdominowały wizytę rosyjskiego gościa. Choć bowiem od powstania niepodległych Indii w 1947 r. wzajemne kontakty polityczne obu państw można określić jako bardzo dobre, to do niedawna nie miało to większego przełożenia na działania w sferze realnej. Obserwatorzy spodziewali się więc, że wizyta Putina będzie miała charakter przede wszystkim „pragmatyczny” (w stosunkach politycznych i tak nie ma czego „naprawiać” gdyż i tak są one bardzo dobre). Te przewidywania potwierdziły się.
Wizytę przygotowano bardzo starannie. Program był tak ułożony, aby przy okazji 5-ego dorocznego Szczytu Indyjsko-Rosyjskiego prezydent Putin odwiedził ważne centra gospodarcze kraju-gospodarza. Rosyjski lider spotkał się z premierem M. Singhem, prezydentem A. P. J. A. Kalamem, a ponadto ministrem spraw zagranicznych, przewodniczącą Indyjskiego Kongresu Narodowego S. Gandhi oraz z szefami resortów obrony oraz przemysłu naftowego.
W czasie wizyty podpisano 10 istotnych porozumień i memorandów, m.in. o współpracy w dziedzinie badania i użytkowania w celach pokojowych przestrzeni kosmicznej, o długookresowym partnerstwie w dziedzinie rozwijania systemu nawigacji satelitarnej „GŁONASS”, a także umowy o konkretnej współpracy w sektorach bankowym, energetycznym, informatycznym oraz zbrojeniowym. Każda z tych gałęzi ma bardzo istotne znaczenie dla obu partnerów.
„GŁONASS”
Za szczególnie duży sukces, o wręcz strategicznym znaczeniu, uznano w Rosji podpisanie umowy w sprawie sieci satelitarnej „GŁONASS”. W założeniach rosyjskich system ten ma być konkurencyjny wobec amerykańskiej sieci GPS oraz europejskiej Galileo. Pozyskanie dla swoich planów tak ważnego i ludnego państwa jakim są Indie ma dla Rosji kluczowe znaczenie. Do 2008 r. dzięki 18 satelitom całość terytoriów Rosji i Indii ma się znaleźć w zasięgu działania nowego systemu. Indie mają pomóc w modernizacji i skutecznym wdrożeniu przedsięwzięcia.
Współpraca energetyczna
Gazprom oraz jego indyjski odpowiednik podpisały porozumienie o wspólnym poszukiwaniu i eksploatacji już użytkowanych złóż w Zatoce Bengalskiej. Strona rosyjska zamierza także szerzej niż dotąd zaangażować się w rozbudowę infrastruktury przesyłowej (firma „Strojtransgaz”). Kooperacja energetyczna obu państw ma zresztą tradycję: Indie zainwestowały dotąd gigantyczna sumę 1,7 mld USD w projekt wydobycia ropy i gazu Sachalin-I (była to największa inwestycja zagraniczna w historii indyjskiej gospodarki, a czynione są przymiarki do włożenia kolejnego miliarda w Sachalin-III); Rosja natomiast wzięła udział w budowie elektrowni atomowej na południu Indii (łączny koszt przedsięwzięcia szacowano na 2,6 mld USD).
Telekomunikacja. Kwestia długu
Prezydent Putin podczas swojej wizyty odwiedził indyjską „dolinę krzemową” (Bangalore). Zwłaszcza strona rosyjska podkreślała konieczność nawiązania przez oba kraje w większym niż dotąd zakresie współpracy w branży hi-tech. Zresztą już obecnie dało się zauważyć, że kontakty handlowe Rosji i Indii, ograniczone dawniej głównie do sfery surowcowej i zbrojeniowej, weszły w nową fazę.
Rosja wysunęła również propozycję, aby część długu Indii została spłacona akcjami miejscowych firm telekomunikacyjnych. Jednak wobec tego rozwiązania Hindusi byli raczej sceptyczni.
Tym niemniej znaczne zadłużenie Indii wobec Rosji, wywodzące się jeszcze z czasów istnienia ZSRR i sięgające obecnie około 3 mld USD jest poważnym problemem. Indie optują za spłatą swoich zobowiązań eksportowanymi towarami, zaś wierzycielom rosyjskim (Rusal, Łukoil i in.) zależy raczej na umożliwieniu im łatwiejszego wejścia na perspektywiczny indyjski rynek (np. poprzez tworzenie firm joint-venture z indyjskimi partnerami). Rosyjskie firmy zainteresowane są zwłaszcza udziałem w projektach infrastrukturalnych: w budowie dróg, sieci metra, oraz przejmowaniu istniejących elektrowni, zakładów metalurgicznych.
Współpraca wojskowa
O bliskości powiązań Rosji i Indii w obszarze kompleksu „wojskowo-przemysłowego” świadczy choćby fakt, że blisko 70% sprzętu wojskowego używanego przez siły zbrojne Indii jest pochodzenia rosyjskiego. Wg różnych szacunków około 30-40% rosyjskiego eksportu zbrojeniowego skierowana jest na rynek indyjski. Jednakże współpraca wykroczyła już daleko poza dawniej dominujący rosyjski eksport. Obecnie oba kraje realizują rozbudowane wspólne projekty (np. przedsiębiorstwo rosyjsko-indyjskie BraMos specjalizujące się w produkcji nowoczesnych systemów rakietowych). Oprócz tego Rosjanie dostarczają Indiom myśliwców, zawarto też porozumienie w sprawie sprzedaży dwóch łodzi podwodnych o napędzie atomowym.
Aspekty polityczne wizyty
Oba państwa zdecydowanie popierają swoje dążenia na arenie międzynarodowej. Indie zapowiedziały, że już wkrótce uznają Rosję za kraj o gospodarce rynkowej i będą ją wspierać w kluczowej dla niej sprawie dołączenia do Światowej Organizacji Handlu (Federacja Rosyjska chciałaby wejść do WTO na jesieni 2005 r.). Z kolei Rosja ustami prezydenta Putina wyraziła aprobatę dla aspiracji Delhi, starającego się o stałe miejsce w zreformowanej Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Tym niemniej obie te deklaracje w istocie na razie „nic nie kosztują” żadnej ze stron, tak więc o ich realności przekonamy się dopiero w momencie faktycznego podejmowania kluczowych decyzji.
Rosja, Indie a świat wielobiegunowy
Na spotkaniu w Fundacji Jawaharlala Nehru prezydent Putin ostro wypowiedział się przeciw powstającemu jego zdaniem na świecie systemowi jednobiegunowemu. Wg Putina system taki rodziłby powiększanie się dysproporcji rozwojowych na świecie (w aspekcie socjalno-ekonomicznym), sprzyjałby globalnemu terroryzmowi oraz przestępczości. Szef rosyjskiego państwa skrytykował też samą ideę tworzenia jednostronnego ładu na świecie jako sprzeczną z historycznie ukształtowaną różnorodnością ludzkiej cywilizacji.
Niektórzy rosyjscy publicyści dodają, że rolą takich państw jak Rosja, Indie, Chiny czy Brazylia byłoby więc tworzenie przeciwwagi dla hegemona (czyli USA oraz pozostającej z nimi w związku UE). Faktem jest, że właśnie nad poprawą relacji z trzema wymienionymi wyżej państwami rosyjska dyplomacja ciężko obecnie pracuje, a Putin spotykał się ostatnio z ich liderami. Nie można się jednak oprzeć wrażeniu, ze poza różnym stopniem „antyamerykanizmu” niewiele jednak tak naprawdę tę grupę łączy.
Putin skrytykował też sposób przeprowadzenia wyborów prezydenckich w Afganistanie – jego zdaniem wyniki nie odzwierciedliły złożonej struktury społecznej tego kraju. Wyraził również obawę w związku ze zbliżającymi się styczniowymi wyborami w Iraku.
Podsumowanie
Wizyta Putina miała na celu głownie zintensyfikowanie dotychczasowej współpracy gospodarczej Rosji i Indii oraz zainicjowanie jej na nowych polach. Obroty handlowe obu państw są średnie (około 3,3 mld USD w 2003 r.; dla porównania obroty rosyjsko-polskie były w analogicznym okresie prawie dwa razy większe). Na koniec 2004 r. roku spodziewany jest wzrost do 5 mld USD.
Obu państwom nie udało się wypracować kompromisowych rozwiązań w sprawie prawa ochrony własności intelektualnej (ma to duże znaczenie również we współpracy zbrojeniowej, zwłaszcza dla Rosji). Trudno też oceniać, na ile realne, a na ile deklaratywne są wyrazy poparcia, jakimi szczodrze obdarzały się obie strony.
Należy jednak zauważyć, że ogólny klimat w stosunkach rosyjsko-indyjskich jest bardzo korzystny, co może w przyszłości przyczynić się do jeszcze większego zbliżenia obu państw na arenie międzynarodowej oraz zaowocować wzrostem wzajemnie korzystnych związków ekonomicznych. We współpracy Rosji i Indii można również dopatrzeć się zaczątków poważnego partnerstwa strategicznego (bliska kooperacja militarna, zbliżone wizje ładu międzynarodowego, współpraca w tworzeniu strategicznie ważnego systemu nawigacji satelitarnej, deklaracje o wspólnych działaniach politycznych np. w regionie Azji Środkowej).
[na podst. lenta.ru, rg.ru, utro.ru, vremya.ru, xinhuanet.com]
Wspólna platforma dyskusyjna Ukrainy, Gruzji i Mołdawii
