Julia Tymoszenko
Julia Władimirowna Tymoszenko
Julia Tymoszenko urodziła się 27 listopada 1960 r. w Dniepropietrowsku. Wychowywała ją matka. O swojej przeszłości Tymoszenko nie lubi mówić, nie jest znane nawet jej panieńskie nazwisko (plotka głosi, ze jest ono niedostatecznie „ukraińskie”).
W 1979 r. Julia wyszła za mąż za o rok młodszego Aleksandra, wywodzącego się z dniepropietrowskiej elity. W 1980 r. urodziła im się córka Jewgienia.
W 1984 r. ukończyła uniwersytet dniepropietrowski. Z wykształcenia jest ekonomistką, osiągnęła tytuł doktora nauk ekonomicznych (jest autorką publikacji naukowych).
Jej kariera była początkowo związana z rodzinnym Dniepropietrowskiem: od 1984 do 1988 r. pracowała jako ekonomista-inżynier w miejscowych Zakładach imienia Lenina. We własnych w interesach początkowo pomagał jej teść, ważna postać w Dniepropietrowsku. W latach 1989-1991 była dyrektorem handlowym Centrum młodzieżowego „Terminal”, gdzie zetknęła się m.in. z Siergiejem Tihipko (później prezesem ukraińskiego banku centralnego oraz szefem kampanii wyborczej W. Janukowycza).
Potem Julia pełniła funkcję dyrektora generalnego w założonej przez rodzinę Tymoszenków firmie „Korporacja Ukrainskij Benzin”, zajmującej się głównie zaopatrywaniem sektora rolniczego obwodu dniepropietrowskiego w paliwo. Kolejne firmy, prowadzone przez Tymoszenko wraz z mężem, działały „na styku” interesów z państwem, co budziło rozliczne podejrzenia.
Jej kariera nabrała tempa w połowie lat 90.: w 1995 r. „KUB” przekształcił się w „JESU” („Jedinyje Energeticzeskije Sistiemy Ukrainy”). Od 1995 do 1997 r. Tymoszenko była szefową kompanii. Uchodziła za dobrego menedżera: podobno w czasie gdy zarządzała tą firmą (która nabrała strategicznego znaczenia i była w swoim czasie piątym największym przedsiębiorstwem na obszarze WNP), zmniejszeniu uległo zadłużenie Ukrainy wobec Rosji za dostarczany gaz. Nie jest to jednak do końca jasne, gdyż mechanizmy rozliczania się ukraińskich podmiotów z rosyjskim „Gazpromem” do dziś budzą poważne wątpliwości. Tym niemniej można powiedzieć, że stosunki gospodarcze z Rosjanami układały się dobrze.
„JESU” zajmowała się dystrybucją na terenie Ukrainy rosyjskiego i turkmeńskiego gazu ziemnego; na biznesie tym wyrosło na Ukrainie kilka wielkich fortun, pojawiały się też zarzuty o nie do końca czystym mechanizmie bogacenia się ludzi związanych z przemysłem gazowym. Oskarżenia nie ominęły Julii Tymoszenko (zwanej niekiedy „gazową księżniczką”), zwłaszcza że powszechnie uważano, że w karierze pomagał jej były premier P. Łazarenko, obecnie odsiadujący karę więzienia w USA. Tymoszenko była oskarżana o udział w procesach korupcyjnych, branie łapówek.
Jednak rosła również jej popularność. W Obwodzie dniepropietrowskim Tymoszenko sponsoruje liczne imprezy, udziela się charytatywnie, przeznacza środki na remont cerkwi oraz kościołów, a jedna z lokalnych drużyn piłkarskich zmienia nazwę z „Nowator” na „Julia-Nowator”.
W 1996 r. Tymoszenko została deputowaną do Rady Najwyższej uzyskując w swoim okręgu wyborczym rekordową ilość 91,3% głosów. Powtórnie wybrano ją także w następnej kadencji. Zasiadała we frakcji „Gromada”, współpracującej z partiami lewicowymi i tworzącej wraz z nimi stosunkowo silną opozycję. Kooperacja z lewicą miała jednak charakter wyłącznie koniunkturalny (pomogła np. Tymoszenko zająć fotel przewodniczącej jednej z najważniejszych parlamentarnych komisji – budżetowej).
Jako szefowa komisji Tymoszenko zapisała się bardzo dobrze: była autorką projektów wielu istotnych inicjatyw ustawodawczych (dotyczących np. wprowadzenia nowych zasad budżetowych na Ukrainie, optymalizacji polityki socjalnej, a także Kodeksu Podatkowego, reformy emerytalnej).
Kiedy w 1999 r. Rada Najwyższa zgodziła się na uchylenie immunitetu protektorowi Tymoszenko P. Łazarence, wystąpiła ona z „Gromady” i założyła swoje własne ugrupowanie „Batkiwszczyna”. Krok ten można uznać za sprytny sposób ucieczki z tonącego okrętu. Od tej pory widać wyraźną radykalizację Tymoszenko: brał udział w przygotowaniach uchodzącego za mocno populistyczny budżetu na 2000 r. W wyborach prezydenckich 1999 r. poparła L. Kuczmę, ostatecznie odwracając się od ugrupowań lewicowych. Jej wsparcie było nad wyraz cenne, jako że kontroluje ona jeden kanał telewizyjny oraz kilka gazet.
W rządzie W. Juszczenki (1999-2001) Tymoszenko została wicepremierem odpowiedzialnym za sprawy energetyczne. Realizowana przez nią „Energetyczna koncepcja Ukrainy”, program „Czysta Energia” oraz szereg innych działań nakierowanych na ograniczenie pozycji w państwie oligarchów przysporzyły jej wielu wrogów w tym środowisku (choć przez niektórych obserwatorów aktywność Tymoszenko była określana jako wewnątrz-oligarchiczne porachunki; niekiedy twierdzi się, że poczynania Tymoszenko wymierzone w „czarny rynek obrotu gazem” były tak skuteczne, gdyż znała ona to środowisko z własnego zawodowego doświadczenia). Zdymisjonowania Tymoszenko kilkakrotnie domagał się prezydent Kuczma, jednak premier Juszczenko bronił jej twierdząc, że bardzo dobrze wywiązuje się ona ze swoich zadań.
Przeciw Kuczmie Tymoszenko wystąpiła bardzo ostro w 2000 r. w związku z niewyjaśnionym zamordowaniem opozycyjnego dziennikarza G. Gongadze oraz wynikłym później „skandalem kasetowym” (opublikowano nagrania kompromitujące prezydenta). W 2000 r. aresztowany został mąż Tymoszenko pod zarzutem dokonywania finansowych machinacji w czasie pracy w „JESU”.
13 lutego 2001 r. także Tymoszenko została aresztowana (i oczywiście przestała jednocześnie pełnić funkcje wicepremiera). Jednakże sąd uznał jeszcze w marcu tego samego roku aresztowanie za niezgodne z prawem i po 42 dniach Tymoszenko uwolniono. Jej popularność znacząco wzrosła: widok aresztowanej wychudzonej kobiety, uwięzionej w nie do końca jasnych okolicznościach zrobił na Ukraińcach silne wrażenie, które zresztą zostało zręcznie podchwycone przez Tymoszenko; prezentowała się ona jako ofiara walki prezydenta Kuczmy z demokratyczną opozycją, odrzucając ciążące na niej zarzuty finansowych machinacji.
Została najbardziej nieprzejednanym politycznym wrogiem Kuczmy, stając na czele ruchów („Forum Ocalenia Narodowego”, „Ukraina bez Kuczmy”) domagających się bezwarunkowego, wcześniejszego odejścia prezydenta z urzędu. Choć jej radykalizm zrażał jednak wielu wyborców, zdołała zbudować sobie pewną pozycję polityczną.
Latem 2001 r. prokuratura wszczęła przeciw Tymoszenko kolejne śledztwo (zarzuty miały korupcyjny charakter). To jej nie przeszkodziło w stworzeniu własnego bloku wyborczego (Blok Julii Tymoszenko, grupujący kilka mniejszych, marginalnych ugrupowań), który w wyborach parlamentarnych 2002 r. zdołał zdobyć 7,21% głosów. Przed wyborami Tymoszenko uczestniczyła w wypadku samochodowym, z którego wyszła z poważnymi obrażeniami. Czy był to przypadek, czy też próba zamachu na jej życie, nie zostało przekonująco wyjaśnione.
Ugrupowanie Tymoszenko uchodzi za skrajnie nacjonalistyczne. Organizuje także niekiedy akcje o anty-polskim wydźwięku.
Tymoszenko stałą się jedną z głównych postaci kampanii przed wyborami prezydenckimi 2004 r. na Ukrainie. Zrezygnowała z kandydowania i poparła jako reprezentanta całej opozycji W. Juszczenkę. Stała się wręcz jednym z symboli „kasztanowej (czy też pomarańczowej) rewolucji”.
Po dramatycznym zwycięstwie Wiktora Juszczenki w wyborach, Tymoszenko dość niespodziewanie objęła stanowisko premiera (4 lutego 2005 r.) – faworyzowanymi kandydatami początkowo byli Aleksandr Moroz, Anatolij Kinach czy miliarder Petro Poroszenko. Podsumowując pierwsze 100 dni rządów reprezentantów „pomarańczowej rewolucji”, Anna Górska z Ośrodka Studiów Wschodnich napisała: „Trudno podważyć zasadność podjętych działań, ale nie sposób nie zauważyć, że styl nowej polityki i sposób działania często przypomina praktyki stosowane przez poprzednie władze. Szczególnie trudno zaakceptować instrumentalne traktowanie prawa, zakulisowe targi o obsadę stanowisk czy zakres pełnomocnictw.(…) Dawne przyzwyczajenia, mentalność, a czasami i uwikłanie w różne układy biznesowo-polityczne odbijają się negatywnie na jakości realizowanej polityki.”
Po trwającym krótko „miesiącu miodowym”, dla rządu Tymoszenko nastał trudny okres. Jako premier Tymoszenko musiała sobie radzić z kryzysem paliwowym (zrobiła to uciekając się do krytykowanego przez niektórych ekonomistów „ręcznego sterowania” gospodarką) oraz z coraz silniejszymi zatargami personalnymi w łonie „Drużyny Juszczenki”.
8 września 2005 r., na skutek ostrego kryzysu politycznego, jaki wybuchł po wzajemnych oskarżeniach o korupcję w łonie „pomarańczowych”, prezydent Juszczenko zdecydował się zdymisjonować rząd Tymoszenko.
Inne informacje i ciekawostki:
W 1997 r. Cerkiew Prawosławna przyznała Tymoszenko order Świętej Barbary Wielikomuczenicy.
Tymoszenko należy do ludzi ceniących się: na jej stronie internetowej możemy przeczytać m.in. „Jakiego by stanowiska nie zajmowała Julia Tymoszenko, zawsze osiągała efektywne rezultaty”. Warto podkreślić, że Tymoszenko doszła „od griazi w kniazi”, ze społecznych nizin na sam szczyt, o własnych siłach. Stworzyła od podstaw potężną firmę. Z drugiej strony, wielu zarzuca, że prowadzone przez nią interesy miały „mętny charakter”.
Na pytanie, czy byłaby zainteresowana ukazaniem się jej zdjęć w „Playboyu” odpowiedziała, że wolałaby raczej aby jej wizerunek zamieścił poważny tygodnik „Time”, ponieważ to bardziej pasuje do jej stylu. Mówi się jednak, że bardzo lubi, gdy prawi się jej komplementy.
Tymoszenko ma podobno plany polityczne odnośnie swojej córki. Jewgienia, od 14 roku życia kształcona w szkołach w Anglii, powróciła do Kijowa i brała udział w demonstracjach u boku matki (do której jest bardzo podobna).
Oficjalna strona Julii Tymoszenko (zawiera m.in. bogatą galerię zdjęć, biografię, wywiady, wypowiedzi, sprawozdania z działań podejmowanych przez J. Tymoszenko): http://tymoshenko.com.ua/rus/index/?PHPSESSID=c8fabc6dacd10c6d0f7b7b9b600fb345
Pierwotna data ukazania się w psz.pl tekstu: 2004-12-12.
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
