Łukasz Wróblewski: GUAM - Organizacja na Rzecz Demokracji i Rozwoju
Z inicjatywą utworzenia organizacji w regionie po raz pierwszy wystąpił były prezydent Gruzji Eduard Szewardnadze, który w roku 1994 podkreślił konieczność integracji krajów z regionu Azji Centralnej i Kaukazu ze światowym systemem ekonomicznym.
Współpraca pomiędzy Gruzją, Azerbejdżanem, Ukrainą i Mołdawią rozpoczęła się w 1996 roku w Wiedniu, podczas konferencji poświęconej Traktatowi o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie.
10 października 1997 roku podczas szczytu Rady Europy w Strasburgu utworzono forum konsultacyjne – GUAM (skrót ten tworzyły pierwsze litery nazw państw tworzących forum). Wspomniane państwa wyraziły zainteresowanie rozwojem współpracy regionalnej w zakresie bezpieczeństwa, kontaktów ekonomicznych oraz kwestii politycznych.
GUUAM - dochodzi Uzbekistan
24 kwietnia 1999 roku, podczas szczytu NATO/EAPC (Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa) w Waszyngtonie do GUAMu przystąpiło kolejne państwo – Uzbekistan, co pociągnęło za sobą zmianę nazwy na GUUAM.
6 września 2000 roku podczas szczytu ONZ w Nowym Jorku prezydenci państw wchodzących w skład GUUAM zadeklarowali intensyfikację współpracy. Wyrażać się ona miała zwoływaniem regularnych spotkań głów państw przynajmniej raz do roku oraz spotkań ministrów spraw zagranicznych dwa razy do roku. Ponadto zapowiedziano powołanie Komitetu Narodowych Koordynatorów, który miał odbywać sesje co kwartał.
Zgodnie z założeniami poczynionymi 6 września 2000 roku, 7 czerwca następnego roku w Jałcie miał miejsce pierwszy szczyt głów państw wchodzących w skład GUUAM. Szczyt miał doniosłe znaczenie dla nadania ostatecznego kształtu i sformalizowania struktury.
Podpisano w jego trakcie Kartę GUUAM, która zawierała cele i płaszczyzny współpracy państw członkowskich. Zapowiedziano stworzenie strefy wolnego handlu. Zgodnie z Kartą GUUAM przyjęto, że każde z państw będzie stało na czele prezydencji przez okres roku w porządku alfabetycznym. Na wniosek prezydenta Azerbejdżanu Jałta została ustanowiona stolicą organizacji.
Kolejny szczyt miał miejsce 20 lipca 2002 roku w Jałcie, gdzie zdecydowano się na bardziej praktyczny wymiar współpracy. Podpisano Deklarację w sprawie Wspólnych Wysiłków na rzecz Zapewnienia Stabilności i Bezpieczeństwa w Regionie, w której podkreślono determinację krajów wchodzących w skład GUUAM w dążeniu do zapewnienia politycznej, prawnej i organizacyjnej podstawy dla nadchodzących wyzwań w postaci międzynarodowego terroryzmu, separatyzmów, nietolerancji i ekstremizmu. Ważnym krokiem w tym kierunku było podpisanie porozumienia na rzecz współpracy pomiędzy rządami państw wchodzących w skład GUUAM na polu walki z terroryzmem i zorganizowaną przestępczością.
4 lipca 2003 roku odbył się kolejny szczyt, na którym poświęcono uwagę głównie kwestiom zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania korytarzy transportowych, walce ze zorganizowaną przestępczością i terroryzmem, przemytem broni i narkotyków oraz nielegalnej migracji. Na spotkaniu podpisano między innymi porozumienie o ustanowieniu Centrum GUUAM w celu walki z terroryzmem, ze zorganizowaną przestępczością, przemytem narkotyków i innymi niebezpiecznymi typami przestępstw oraz porozumienie o utworzeniu międzypaństwowego systemu zarządzania informacją, a także memorandum na rzecz porozumienia pomiędzy państwami członkowskimi GUUAM w kwestii handlu i transportu.
Kolejny szczyt w Jałcie, który miał miejsce w dniach 14 – 15 czerwca 2004 roku dowiódł, że organizacja znajduje się w regresie. W spotkaniu wzięło udział zaledwie dwóch szefów państw wchodzących w skład GUUAM.
{mospagebreak}
GUAM - reaktywacja
Demokratyczne rewolucje: w Gruzji („rewolucja róż” – listopad 2003, która doprowadziła do ustąpienia prezydenta Eduarda Szewardnadze i zastąpienia go przez prozachodniego reformatora Michaiła Saakaszwiliego) oraz na Ukrainie („pomarańczowa rewolucja” – 2004/2005, w wyniku której prezydentem został wybrany prozachodni lider „Naszej Ukrainy” Wiktor Juszczenko), obranie przez mołdawskich komunistów prozachodniego kursu w polityce zagranicznej, oraz zawieszenie uczestnictwa w organizacji przez Uzbekistan w roku 2002, który przystąpił do niej mając na uwadze głównie ekonomiczny wymiar współpracy, umożliwiło rewitalizację organizacji i nadanie jej nowego wymiaru.
Wyrazem skierowania współpracy na nowe tory był szczyt w Kiszyniowie 22 kwietnia 2005 roku. Prezydenci Gruzji Micheil Saakaszwili, Ukrainy Wiktor Juszczenko, Azerbejdżanu Ilham Alijew oraz Mołdawii Wiktor Woronin spotkali się w stolicy Mołdawii by dokonać rewitalizacji organizacji. W Kiszyniowie obecni byli również prezydenci Litwy Valdas Adamkus i Rumunii Trajan Băsescu oraz przedstawiciel amerykańskiego Departamentu Stanu Steven Mann. Prezydenci Polski, Węgier oraz Bułgarii pomimo zaproszenia byli nieobecni.
"Szefowie państw wchodzących w skład GUUAM ogłosili deklarację o demokracji, stabilności i rozwoju, w której potwierdzili dążenie ich państw do integracji europejskiej i euroatlantyckiej, przywiązanie do zasad demokracji i wartości europejskich, oraz wyrazili zaniepokojenie takimi zagrożeniami dla bezpieczeństwa, jak terroryzm międzynarodowy i "agresywny separatyzm". Mimo zapowiedzi nie doszło jednak do zmian instytucjonalnych organizacji" [1].
Szczyt w Kiszyniowie był wyrazem coraz wyraźniejszego zorientowania na zachód państw biorących udział w szczycie i wyraźną próbą stworzenia przeciwwagi dla wpływów Rosji w regionie, określanym przez nią jako „bliska zagranica”.
5 maja 2005 roku Uzbekistan ostatecznie opuścił GUUAM, co pociągnęło za sobą przywrócenie pierwotnej nazwy – GUAM.
{mospagebreak}
GUAM – Organizacja na Rzecz Demokracji i Rozwoju
W dniach 22-23 maja 2006 roku miał miejsce kolejny szczyt GUAM. W spotkaniu wzięli udział prezydenci państw członkowskich, a także w charakterze gości prezydent Litwy Valdas Adamkus i Polski Lech Kaczyński. Najistotniejszym rezultatem szczytu było przekształcenie stowarzyszenia czterech państw GUAM w organizację międzynarodową: GUAM – Organizację na Rzecz Demokracji i Rozwoju”. Podczas szczytu organizacji nadano statut, który musi być ratyfikowany przez parlamenty państw członkowskich oraz wybrano Kijów na siedzibę jej sekretariatu.
Przyjęto następujące cele współpracy:
- W oficjalnej deklaracji, przyjętej podczas szczytu stwierdzono, że nowa organizacja ma na celu demokratyzację krajów członkowskich, zapewnianie ochrony praw człowieka w regionie i rozwój ekonomiczny krajów członkowskich.
- Kraje członkowskie zobowiązały się do współpracy na rzecz rozwiązania konfliktów w regionie celem zapewnienia stabilizacji i bezpieczeństwa na obszarze GUAM.
- Zapowiedziano utworzenie strefy wolnego handlu pomiędzy państwami członkowskimi oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego.
- W sferze polityki zagranicznej ogłoszono kontynuację działań zmierzających do integracji europejskiej przez umocnienie więzów z Unią Europejską, Stanami Zjednoczonymi, NATO i innymi organizacjami międzynarodowymi.
Podkreślono jednocześnie, że organizacja jest otwarta na nowych członków, którzy akceptują fundamenty na jakich zbudowana została organizacja, a także cele jakie stawia przed sobą.
Mimo deklaracji złożonej przez prezydentów, uczestników szczytu, iż nowa organizacja nie jest alternatywą dla Wspólnoty Niepodległych Państw, niewątpliwie kijowski szczyt jest dalszym wzmocnieniem pozycji GUAMu i stanowi osłabienie pozycji Rosji w regionie WNP.
10 października 2007 odbył się kolejny szczyt organizacji mający szczególne znaczenie. Był to szczyt jubileuszowy, przeprowadzony w rozszerzonym formacie. Wzięli w nim udział prezydenci: Azerbejdżanu - Ilham Aliew, Gruzji - Michał Skaszwili, Ukrainy – Wiktor Juszczenko, delegacja Republiki Mołdawii a ponadto prezydenci: Łotwy- Valter Zalters, Litwy – Valdas Adamkus, Polski – Lech Kaczyński oraz amerykański wice sekretarz ds. energii Klay Cell.
W trakcie spotkania wydano deklarację, w której wyrażono dumę z osiągnięć GUAMu, który jak wspomniano, w ciągu 10 lat przeszedł wiele prób, stając się pełnoprawną organizacją międzynarodową ukierunkowaną na rozwój ekonomiczny w państwach członkowskich i propagowanie w nich demokracji. Podkreślono, iż GUAM rozwinął współpracę w wielu dziedzinach z państwami i organizacjami międzynarodowymi w ramach formatu „GUAM+” i wciąż pozostaje otwarty na współpracę z krajami Europy i Azji. Odnosząc się do przyszłości, autorzy deklaracji zapowiedzieli, iż organizacja stawia sobie za cel dalszą integrację regionu, rozwój współpracy ekonomicznej oraz prowadzenie dialogu między cywilizacjami.
{mospagebreak}
Struktura GUAMu
Rada - nadrzędne ciało Organizacji. W jej pracach biorą udział głowy państw, ministrowie spraw zagranicznych, narodowi koordynatorzy oraz stali przedstawiciele. W razie potrzeby istnieje możliwość utworzenia dodatkowych ciał roboczych.
Sekretariat - zlokalizowany w Kijowie, na jego czele stoi Sekretarz Generalny. Zapewnia wsparcie organizacyjne i techniczne.
--------------------------------------------------------------------
Źródła:
http://www.azerbaijan-un-geneva.az/ intl.php?subaction=showfull&id=1101195690&archive=&start_from=&ucat=42&
http://www.azi.md/news?ID=39364
http://www.osw.waw.pl/pub/koment/2005/04/050428.htm
http://www.jamestown.org/ publications_details.php?volume_id=24&issue_id=2042&article_id=18436
http://jamestown.org/edm/article.php?article_id=2369726
http://wiadomosci.wp.pl/wiadomosc.html?kat=1329&wid=8320665&ticaid=11aac
http://www.guuam.org/general/browse.html
www.guam.org.ua
Przypisy:
[1] http://www.osw.waw.pl/pub/koment/2005/04/050428.htm
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
