Pola Zygmunt: Różnorodność bez cenzury - media w Izraelu

• izrael
• media

Historia niejednej gazety izraelskiej jest dłuższa niż dzieje państwa Izrael.

Pierwsze gazety hebrajskojezyczne w regionie

Niepodległość Izraela ogłoszono 14 maja 1948 roku. Historia niejednej gazety izraelskiej jest dłuższa niż dzieje państwa Izrael. Pierwsze hebrajskie miesięczniki, Halevanon i Havatselet, ukazały się w Jerozolimie już w roku 1868, jednak zaledwie rok po pojawieniu się pierwszego numeru zostały zlikwidowane decyzją władz Imperium Osmańskiego.  W 1884 roku, również w Jerozolimie ukazało się pierwsze wydanie gazety HaZvi, której założycielem był Eliezer Ben Yehuda, pomysłodawca idei ożywienia języka hebrajskiego. HaZvi była tez pierwszą bliskowschodnią świecką gazetą ukazującą się po hebrajsku.  Periodyk wychodził regularnie aż do wybuchu pierwszej wojny światowej, kiedy władze Imperium zdecydowały o jej zamknięciu pod zarzutem propagowania idei Syjonizmu.

Ożywiony rozwój prasy hebrajskiej na Bliskim Wschodzie nastąpił po roku 1896, czyli po ukształtowaniu się idei Syjonizmu jako ruchu politycznego. Symboliczne znaczenie może mieć fakt, że ojciec Syjonizmu, Teodor Hertzl, sam był dziennikarzem, a idea Państwa żydowskiego zrodziła się w czasie, gdy wykonywał swoje obowiązki służbowe. W latach 90. XIX jako korespondent gazety Neue Freie Presse, Hertzl opisywał głośną sprawę Dreyfusa oraz towarzyszący jej wzrost nastrojów antysemickich we Francji. To wtedy uznał, że jedynym sposobem na rozwiązanie „problemu żydowskiego” jest stworzenie odrębnego i niepodległego państwa żydowskiego.  Przełom XIX i XX wieku to gwałtowny wzrost ludności żydowskiej na terenie Palestyny. Wraz ze wzrostem liczby ludności na rynku pojawiły się w tym czasie nowe tytuły wychodzące regularnie, chociaż w stosunkowo niewielkim nakładzie, aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Kolejne ożywienie na rynku bliskowschodniej prasy hebrajskiej nastąpiło po ustanowieniu Mandatu Brytyjskiego w Palestynie. Mimo ze władze brytyjskie zdecydowały się na utrzymanie wprowadzonej w czasie rządów Imperium Osmańskiego cenzury, liczba nowych tytułów w regionie stale rosła. W momencie ogłoszenia niepodległości w Izraelu regularnie osiemnaście dzienników -dwanaście związanych z partiami politycznymi (siedem porannych, pięć wieczornych) i sześć gazet niezależnych (dwie poranne, cztery wieczorne).

Po utworzeniu państwa Izrael sytuacja wydawnictw uległa zmianie. Zniesiono cenzurę (która jednak bywała wprowadzana okresowo, np. w czasie wojny Jom Kippur), jednak nadal wymagano zgody władz państwowych na prowadzenie gazety, stacji telewizyjnej lub radiowej. W tym czasie większość redakcji gazet krajowych przeniosła siedziby z Jerozolimy do Tel Awiwu. Ostatnim wielkim przełomem w dziejach prasy izraelskiej był rok 1986 kiedy rząd w pełni otworzył rynek prasy dla  wydawnictw prywatnych. Skutkiem tego był gwałtowny wzrost prywatnych kanałów telewizyjnych, który miał miejsce we wczesnych latach 90.
    

Prawo i cenzura

Izraelskie prawo gwarantuje wolność słowa i prasy. Zabronione jest jednak nawoływanie do nienawiści oraz wspieranie organizacji terrorystycznych. Prawo nadal dopuszcza możliwość wprowadzenia cenzury „jeśli publikacja informacji zagraża bezpieczeństwu publicznemu” (mfa.gov.il), jednak wydawcy przysługuje odwołanie od decyzji cenzora.  W Izraelu nie ma cenzury politycznej.

Reporterzy Bez Granic (Reporters Without Borders, RWB), jedna z największych organizacji pozarządowych zajmujących się wolnością prasy publikuje co roku 'Indeks Wolnej Prasy', czyli listę 173 krajów świata ułożonych kolejno od państw, w których wolność prasy jest największa. W roku 2008 Izrael znalazł się na 46 miejscu Indeksu RWB.  


Prasa drukowana

Obecnie w Izraelu ukazują się dwadzieścia dwa dzienniki. Tylko dziesięć z nich wydawanych jest po hebrajsku. Pozostałe języki to: arabski (4 dzienniki), rosyjski (4), angielski (2), niemiecki (1), francuski (1).  Większość dzienników ukazuje się codziennie od niedzieli do piątku (sobota jest w Izraelu dniem wolnym od pracy).

Największy nakład osiąga hebrajskojezyczna gazeta Yedioth Ahronoth. Powstała ona w latach 30. XX wieku i była pierwszą w Palestynie gazeta wieczorną. Gazeta jest własnością grupy medialnej Yedioth Ahronoth Group, która jest również właścicielem kilku kanałów telewizyjnych, grupy lokalnych tygodników, jednego z popularniejszych magazynów kobiecych LaIsza, oraz rosyjskojęzycznej gazety o prawicowej orientacji Vesti i biznesowy dziennik Calcalist. Grupa posiada także internetowe portale informacyjne ynet.co.il (hebrajski) oraz ynetnews.com (angielski), arabskojęzyczny portal arabynet.com zawiesił działalność w maju 2005 roku.

Poranna gazeta Ma'ariv (dawniej Yedioth Ma'ariv) jest druga pod względem sprzedaży w Izraelu (trzecia pod zwględem nakładu, po darmowej gazecie codziennej Israel HaYom). Dziennik powstał w 1948 roku, kiedy w wyniku nieporozumień z właścicielem Yedioth Ahronoth odszedł z niej redaktor naczelny, Ezriel Carlebach, wraz z grupą czołowych dziennikarzy. Carlebach, znany również z kontrowersyjnego pomysłu zgłoszenia kandydatury Alberta Einsteina na prezydenta Izraela, założył centrowy dziennik Yedioth Ma'ariv, którego został redaktorem naczelnym. Po kilku miesiącach od ukazania się pierwszego numeru gazety skrócono jej nazwę, tak, aby nie była mylona z Yedioth Ahronoth. Grupie dziennikarzy, którzy w 1948 roku tworzyli pierwszy skład redakcji Maariv często przypisuje się sympatie prawicowe oraz powiązania z ruchem Rewizjonistów, a nawet znajomość i współpracę z Jobotinskym  .  Internetowe wydanie dziennika dostępne jest na portalu nrg Maariv.    
    
Druga pod względem nakładu jest bezpłatna gazeta Israel HaYom, ukazująca się od lipca 2007 roku. Przez pierwsze miesiące po pojawieniu się na rynku była drugą pod względem popularności bezpłatna gazetą, przegrywając z o półtora roku starszym dziennikiem Israeli. W styczniu 2008 roku, po dokładnie dwóch latach istnienia na rynku, osiągający nakład 200.000 egzemplarzy dziennik Israeli został rozwiązany, po tym jak ze spółki wycofał się jedne z współwłaścicieli gazety.

Najstarszą ukazująca się obecnie gazetą w Izraelu jest Haaretz (dawniej hadashot Ha'aretz), który powstał w 1918 roku. Wydawnictwo zostało załozone przez rosyjskich syjonistów i początkowo było finansowane przez władze brytyjskie. W 1937 roku gazetę kupił biznesmen i syjonista Salman Schocken, w 1939 roku przekazał ją swojemu synowi Gustavowi, który przez ponad 50 lat był jej redaktorem naczelnym. Obecnie Haretz znajduje się nadal w rękach rodziny Schocken, a redaktorem naczelnym jest Syn Gustava, Amos. Gazeta ukazuje się w dwóch wersjach językowych – hebrajskiej i, od lat 90., angielskiej. Mimo stosunkowo niewielkiego nakładu (w porównaniu do czołowych dzienników), Haaretz często określany jest jako najbardziej opiniotwórczy dziennik oraz cieszy się opinią gazety czytanej przez inteligencję oraz elity polityczne i ekonomiczne. Haaretz prowadzi również dwa cieszące się dużą popularnością internetowe portale informacyjne hebrajsko- i angielskojezyczny oraz wydaje dziennik The Marker, poświęcony zagadnieniom gospodarczym.

Największym anglojęzycznym konkurentem Haaretz jest dziennik The Jerusalem Post (wcześniej The Palestinian Post), ukazujący się od 1932 roku. The Jerusalem Post ukazuje się wyłącznie po angielsku, jednak część artykułów jest tłumaczona na hebrajski i wydawana w formie bezpłatnej gazety Israel Post. The Jerusalem Post jest definiowana jako gazeta prawicowa lub umiarkowanie konserwatywna. Dziennik prowadzi również anglojęzyczny portal informacyjny jpost.com, oraz jego francuską wersję fr.jpost.com.Wlascicielem gazety jest koncern medialny Mirkaei Tikshoret.

 

W Izraelu ukazuje się również wiele gazet związanych z organizacjami religijnymi, m.in. Hatzofeh, Hamodia, Yeted Neeman, Yom Leyom, które osiągają stosunkowo niski nakład.

 

Magazyny

W Izraelu wydawanych jest kilkaset tygodników, miesięczników i kwartalników. Jednym z najpopularniejszych magazynów jest adresowany do kobiet tygodnik LaIsza. Jednym z najstarszych i najpoczytniejszych tygodników jest BaMahane, wydawany stale od 1934 roku, przez Siły Obronne Izraela (IDF). Większość odbiorców to żołnierze IDF pozostający w czynnej służbie, którym BaMahane jest dostarczany w każdy czwartek.

Najbardziej wpływowym tygodnikiem arabskojezycznym jest ukazujący się od 1987 roku Kul al-Arab. Gazeta osiąga nakład ok. 38.000 egzemplarzy. Redakcja tygodnika prowadzi również portal internetowy al-Arab oraz wydaje magazyn kobiecy Lady Kul al-Arab i organizuje konkurs piękności, który stał się znany na całym świecie po skandalu i głośnym filmie dokumentalnym „Lady Kul al-Arab”.

Od 1992 roku ukazuje się również polskojęczny tygodnik Weekendowe Nowiny – Kurier (od 1952 roku jako dziennik Nowiny – Kurier).  

{mospagebreak}

Israel Broadcasting Authority i The Second Authority for Television and Radio

Israel Broadcasting Authority (IBA) jest spółką rządową, która zarządza stacjami telewizji publicznej oraz państwowymi stacjami radiowymi. The Second Authority for Television and Radio (SATR) powstała w 1990 roku. Jej celem jest nadzór i zarządzanie komercyjnymi stacjami telewizyjnymi i radiowymi. SATR posiada też prawo nadawania licencji radiowych i telewizyjnych

Telewizja

Pierwsza izraelska stacja telewizyjna pojawiła się 24 marca 1966 roku, regularne transmisje były nadawane od początku mają tego roku, od 23 lutego 1983 wszystkie transmisje nadawane są w kolorze. Aż do 1986 roku istniał tylko jeden izraelski kanał telewizyjny.

Obecnie IBA posiada cztery kanały telewizji publicznej: główną stację (Haarutz Ha-Rishon), stację arabsko języczną, kanał edukacyjny (Ha-Hinuhit) oraz Arutz Ha-Knesset, na któym nadawane są transmisje posiedzeń Knessetu.

Wszystkie kanały telewizji państwowej z zasady są niekomercyjne i nie emitują reklam. Dopuszczone jest jednak sponsorowanie emisji oraz podanie na antenie informacji o sponsoringu.

SATR nadzoruje stacje prywatne. Obecnie podlegaja jej dwa kanały telewizyjne – informacyjny Kanał 2, aktualnie najpopularniejsza stacja telewizyjna w Izraelu, przyciągająca przed ekrany każdego tygodnia około milion widzów oraz Ysrael 10, kanał o profilu rozrywkowym.  Około 2 proc. czasu antenowego telewizji komercyjnych zajmują programu produkowane wyłącznie przez SATR.

Poza kanałami telewizji publicznej oraz dwiema stacjami działającymi pod auspicjami SATR, w Izraelu dostępnych jest wiele hebrajskojęzycznych stacji satelitarnych i kablowych, a także można odbierać telewizje jordańską i palestyńską.  
 
Radio

IBA zarzadza również Kol Yisrael, izraelskim publicznym serwisem radiowym, w skład którego wchodzi dziewięć kanałów radiowych, w tym Kol Israel International, radio o międzynarodowym zasięgu podające wiadomości w czternastu językach.  Radio Kol Yisrael pierwszą audycję nadało 14 mają 1948 roku, była to transmisja odczytania Deklaracji Niepodległości Izraela . Inaczej niż w przypadku telewizji publicznej, radiostacje państwowe mogą emitować reklamy. Stacje prywatne podlegają SATR.

Internet

W Internecie można znaleźć wiele izraelskich portali informacyjnych oraz gazet ukazujących się wyłącznie online. Poza opisanymi wyżej portalami prowadzonymi przez redakcje największych dzienników, w sieci przeczytać można np. ukazującą się sześć razy w tygodniu angielskojęzyczną gazetę Israelinsider.

Jednymi z największych portali informacyjnych są Walla!, której współwłaścicielem jest Ha'aretz Group (wraz z koncernem medialnym Bazeq) oraz związany z wojskiem debka.com, który skupia się na takich tematach jak bezpieczeństwo, terroryzm, stosunki międzynarodowe i polityczne na Bliskim Wschodzie. Portal Haayal Hakore poświęcony jest wydarzeniom kulturalnym. Na uwagę zasługuje też strona HaAyin HaShevi'it, zajmująca się tematem izraelskich mass mediów. Stronę prowadzi The Israel Democracy Institute.

Online oglądać można telewizyjny Kanał 7 (Arutz Sheva), który początkowo był stacją radiową, działającą bez licencji, nadawaną od końca lat 80. ze statku zacumowanego na morzu śródziemnym. Obecnie Arutz Sheva działa w Internecie. Identyfikowany jest z nurtem religijnego Syjonizmu. Twórcy Kanału 7 popierają budowę osiedli izraelskich na Zachodnim Brzegu. Arutz Sheva posiada również własny tygodnik, B'Sheva, który rozdawany jest za darmo w religijnych dzielnicach największych miast.

Agencje prasowe

Istnieje tylko jedna izraelska agencja prasowa, ITIM, która została założona w 1950 roku przez siedem największych w tym czasie gazet. Siedziba ITIM znajduje się w Tel Awiwie.

W Jerozolime znajduje się przedstawicielstwo nowojorskiej The Jewish Telegraphic Agency (JTA) zajmującej się informacjami dotyczącymi Izraela i międzynarodowej społeczności żydowskiej.

 

 

 

Źródła:

Yoram Peri, Telepopulism: media and politics in Israel, Stanford 2004
mfa.gov.il
rsf.org/en-rapport154-Israel.html
ejc.net/media_landscape/article/israel/
haaretz.com/hasen/pages/ShArt.jhtml?itemNo=209509&contrassID=2&subContrassID=4&sbSubContrassID=0&listSrc=Y
jewishvirtuallibrary.org/jsource/Society_&_Culture/press.html
encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4574372
izrael.badacz.org/izrael/office.html
intkolisrael.com/