Violeta Chamorro. Od pióra do polityki

Pierwsza i jak dotąd jedyna kobieta-prezydent Nikaragui przez wiele lat zajmowała się przede wszystkim wspieraniem kariery męża. Do polityki trafiła trochę przez przypadek. To jednak ona potrafiła wprowadzić trudne reformy w wycieńczonym wojną domową kraju. 

Spuścizna po mężu 

Violeta Barrios Torres urodziła się w 1929 roku jako jedno z siedmiorga dzieci zamożnego farmera z Rivas. Ojciec, absolwent Massachusetts Institute of Techonology, dbał o wykształcenie dzieci: nastoletnia Violeta uczęszczała do szkół w Teksasie i Wirginii. Po śmierci ojca zrezygnowała z nauki w collegeu, wróciła do Nikaragui i w wieku 21 lat poślubiła Pedro Chamorro Cardenala, z którym doczekała się czwórki dzieci.

{mosimage}Małżonek Violety pochodził z wpływowej rodziny o silnych politycznych tradycjach. W 1952 roku odziedziczył dziennik „La Prensa”, z którego uczynił ważne narzędzie opozycji wobec panującej wówczas skrajnie prawicowej dyktatury rodziny Somozów. Działalność antyrządowa Chamorry doprowadziła do jego licznych aresztowań, a w 1957 roku zmusiła małżeństwo do ucieczki do Kostaryki. Spędzili tam dwa lata, a gdy rząd ogłosił amnestię, powrócili do kraju, gdzie Pedro kontynuował swoją walkę z dyktaturą, stając się jednym z czołowych opozycjonistów w Nikaragui. Przez 27 lat małżeństwa Violeta wspierała antyrządową działalność męża, jednocześnie pozostając w jego cieniu. 

Śmierć i narodziny polityka

Dn. 10 stycznia 1978 Pedro Chamorro został zastrzelony na ulicach Managui przez nieznanych sprawców, działających najprawdopodobniej na zlecenie Anastasio Somozy, najmłodszego z klanu. Zabójstwo to doprowadziło do masowych strajków, które szybko przekształciły się w rebelię pod przywództwem Sandinistowskiego Frontu Wyzwolenia Narodowego (FSLN) oraz liberalno-demokratycznej opozycji. Powstanie to, zwane rewolucją nikaraguańską lub sandinistowską, doprowadziło do upadku dyktatury oraz przejęcia władzy przez koalicję.

Śmierć męża stała się początkiem kariery politycznej Violety Chamorro, która stanęła na czele „La Prensy” a także weszła w skład 5-osobowej sandinistowskiej junty odbudowy narodowej, rządzącej od 1979 roku Nikaraguą. Bardzo szybko zrezygnowała jednak z tej ostatniej funkcji, jako oficjalny powód podając problemy zdrowotne, a w rzeczywistości ze względu na sprzeciw wobec lewicowej polityki realizowanej przez juntę. Pod jej kierownictwem „La Prensa” stała się tubą prawicowej opozycji antysandinistowskiej oraz jedną z najważniejszych gazet w kraju. 

Gdy po krwawej wojnie domowej lat 80-tych doszło do pierwszych wolnych wyborów, Chamorro została kandydatką koalicji 14 największych opozycyjnych ugrupowań, zjednoczonych pod nazwą Narodowy Sojusz Opozycyjny (UNO). W lutym 1990 roku pokonała w wyborach prezydenckich kandydata sandinistów Daniela Ortegę zdobywając 55,2 proc. głosów i została zaprzysiężona na prezydenta, obejmując jednocześnie tekę ministra obrony.

Nikaraguańsko-amerykańskie krótkie ocieplenie

Stany Zjednoczone, będące w konflikcie z FSLN, wspierały Chamorro w jej antysandinistowskich działaniach, a następnie w walce o fotel prezydenta. USA przeznaczyło 9 mln USD na pomoc kandydatce UNO m.in. poprzez stworzenie systemu monitorowania wyborów. Po zwycięstwie Chamorro George H.W. Bush zdjął też z Nikaragui embargo nałożone podczas rządów FSLN i obiecał pomoc finansową. Oczekiwania i potrzeby zniszczonego wojną domową państwa były ogromne, jednak amerykańskie wsparcie ograniczyło się do 300 mln USD w pierwszym i 241 mln USD w kolejnym roku sprawowania urzędu przez nową prezydent. Spadek zainteresowania Nikaraguą był na tyle widoczny, że podczas wizyty Chamorro w USA w 1991 roku, na spotkanie w sprawie zwiększenia wsparcia dla Nikaragui przyszli jedynie nieliczni kongresmeni, a rok później Waszyngton ostatecznie odmówił dalszej pomocy finansowej dla tego kraju. Celem Amerykanów było bowiem zlikwidowanie rządów FSLN, a gdy został on osiągnięty, Nikaragua zniknęła z pola ich zainteresowań.

Trudne zmiany

Po dojściu do władzy Chamorro musiała poradzić sobie z bardzo słabą kondycją wyniszczonego wojną domową kraju i zapewnić mu bezpieczeństwo oraz stabilność gospodarczą. W tym celu zreformowała armię, likwidując obowiązek służby wojskowej oraz zmniejszając uzbrojenie o 75 proc. Za priorytet postawiła sobie także wzmocnienie instytucji państwowych oraz ustabilizowanie gospodarki. Neoliberalne reformy przyniosły poprawę sytuacji, jednak spotkały się z negatywnym odbiorem społeczeństwa. Prezydent była ostro krytykowana za wzrost bezrobocia, cięcia w programach socjalnych oraz pogarszającą się sytuację najuboższych. Krytyka dosięgła Chamorro nawet ze strony dwójki z jej dzieci, które włączyły się w politykę w ramach powracającej do sił FSLN. Umocnienie sandinistów było dużym utrudnieniem dla prezydent, która od 1993 r. musiała rządzić przy ich parlamentarnym wsparciu. Nie pomagały jej w tym także podziały, które doprowadziły do rozbicia UNO.

Od polityki do działalności społecznej

Gdy doszło do kolejnych wyborów w 1996 roku, Chamorro nie podjęła starań o reelekcję i odeszła z polityki, poświęcając się działalności społecznej. Wraz z dziećmi założyła fundację swojego imienia, która promuje pojednanie, pokój i demokrację poprzez edukację, wolność wypowiedzi i walkę z ubóstwem. Jako członkini Rady Kobiet-Światowych Przywódców, Chamorro zachęca także młode kobiety do sięgania po wysokie stanowiska. Sama jednak nie czuje się do końca przynależna do świata polityki. „Nie jestem politykiem (...). Przyjęłam kandydaturę na prezydenta tylko dlatego, że sojusz szukał osoby integrującej” – powiedziała kiedyś. Warto jednak przypomnieć, że poza integrowaniem potrafiła też skutecznie przeprowadzać reformy i stawiać czoło kolejnym wyzwaniom, które przerosłyby niejednego mężczyznę.

----------

Źródła:

Oficjalna strona internetowa Barcelona Centre For International Affairs, http://www.cidob.org/es/documentacio/biografias_lideres_politicos/america_central_y_caribe/nicaragua/violeta_barrios_de_chamorro, dostęp 25.03.2014

Encyklopedia Britannica - wydanie internetowe, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/105093/Violeta-Barrios-de-Chamorro, dostęp 25.03.2014

Oficjalna strona internetowa Fundacji im. Violety Barrios de Chamorro, http://www.violetachamorro.org.ni/, dostęp 25.03.2014

Knight-Ridder News Service, Feud between a widowed president, Jesse Helms snags U.S. aid to Nicaragua, “The Baltimore Sun”, 4.10.1992,http://articles.baltimoresun.com/1992-11-04/news/1992309160_1_helms-nicaragua-chamorro, dostęp 26.03.2014

M.A. Uhlig, Turnover in Nicaragua; Aristocratic Democrat; Violeta Barrios de Chamorro, “The New York Times”, 27.02.1990, http://womenshistory.about.com/gi/o.htm?zi=1/XJ&zTi=1&sdn=womenshistory&cdn=education&tm=21&f=00&tt=14&bt=4&bts=4&zu=http%3A//www.nytimes.com/1990/02/27/world/turnover-in-nicaragua-aristocratic-democrat-violeta-barrios-de-chamorro.html, dostęp 25.03.2014

M.Michalik, Kronika kobiet, Warszawa 1993