Alvin Toffler: Trzecia Fala

• futurologia
• nauka stosowana.
• trzecia fala

W 1980 Alvin Toffler opublikował książkę, która wywołała wiele debat na temat przyszłego kształtu świata zarówno wśród członków władz Stanów Zjednoczonych, jak i na plenarnych posiedzeniach KC KPZR. Jego teoria Trzeciej Fali zapowiedziała kres modelu cywilizacyjnego, w jakim ludzkość przyzwyczaiła się istnieć przez ostatnie dwieście lat. Niedawna reedycja „Trzeciej Fali” jest zatem dobrą okazją do ponownego przyjrzenia się tezom wybitnego futurologa.

 

Wydawnictwo Kurpisz S.A. 2006

Według Tofflera historię ewolucji społeczno-gospodarczej ludzkości można nakreślić, wyodrębniając trzy charakterystyczne etapy w jej przebiegu, nazywane przez autora następującymi po sobie „falami” rozwoju cywilizacji. Pierwsza Fala skończyła się wraz z nadejściem rewolucji przemysłowej. Wynalezienie maszyny parowej, umasowienie produkcji, jej standaryzacja i niewyobrażalne wcześniej korzyści skali spowodowały drastyczne zmiany w mentalności tak pracowników - producentów, jak i konsumentów. To właśnie od czasów przemian technologicznych XIX wieku rozwijał się schemat funkcjonowania człowieka w rodzinie, pracy, gospodarce i społeczeństwie, jaki wciąż jest jeszcze udziałem większości ludzkości.

Toffler określa ten model mianem Drugiej Fali. Słowami kluczowymi w tej epoce są pojęcia takie, jak standaryzacja, specjalizacja, synchronizacja, maksymalizacja, koncentracja, integracja. Taka masa w pewnym sensie abstrakcyjnych pojęć jest zastosowana przez autora również w celu uwypuklenia charakterystyki czasów Drugiej Fali. Międzynarodowe korporacje, dążące do maksymalizacji zysków, synchronizacji i specjalizacji sił produkcyjnych, które z kolei w sposób zsynchronizowany wytwarzają produkty adresowane do konsumentów. A wszystko to odbywa się z pominięciem duchowej sfery człowieka, różnorodności preferencji odbiorców produktów, społecznych aspektów zatrudnienia, ekologicznych skutków produkcji masowej i roli ludzkości w coraz bardziej zautomatyzowanym świecie.

Można śmiało stwierdzić, że futurolog wyprzedził swoją epokę. Proponowane przez niego blisko 30 lat temu wizje społeczeństwa nie robią już tak wielkiego wrażenia na czytelnikach, ponieważ świat, w jakim żyjemy jest bardzo zbieżny z przewidywaniami Tofflera. Kiedy uświadomimy sobie jednak, że autor tworzył swoje dzieło w głębokiej fazie epoki Zimnej Wojny, kiedy znaczna część świata nie miała szansy na udział w globalnej gospodarce rynkowej, dostrzeżemy rewolucyjność postulatów Tofflera.

Autor kończy swoją książkę stwierdzeniem: „naszym przeznaczeniem jest tworzyć.” Według niego rolą człowieka w dzisiejszych czasach jest stworzenie nowego ładu wewnętrznego oraz międzynarodowego – instytucji i organizacji, innych zupełnie od tych jakie znamy i które dziś funkcjonują. Organizacji, które pozwolą możliwie usprawnić procesy decyzyjne, uwzględniając wolę mniejszości, zróżnicowanie społeczne i gospodarcze państw. Zmiany jednak przede wszystkim wymaga demokracja, ponieważ niemożliwa jest budowa dobrobytu tylko w oparciu o zdanie (często nieznacznej) większości. Tu jednak Toffler nie daje konkretnej odpowiedzi – jego zdaniem nowy ład musi narodzić się ze świadomej dyskusji nad obecnym status quo i kierunkiem, w jakim podąża ludzkość.

Alvin Toffler (ur. 3 października 1928), amerykański pisarz, socjolog i futurolog, jest przedstawicielem nurtu tzw. "nauki stosowanej”. Mimo, że nie posiada formalnych tytułów naukowych i działa na obrzeżu współczesnej nauki, otrzymał pięć doktoratów honoris causa z dziedziny nauk przyrodniczych, społecznych, literatury i prawa. Do jego najważniejszych dzieł, obok "Trzeciej Fali", należą "Szok przyszłości", "Ekospazm" oraz "Wojna i Antywojna".