Islam in the West. Antologia tekstów

• ameryka
• europa
• islam
• muzułmanie

Kwestia obecności wyznawców islamu na Zachodzie wywołuje od dawna niesłabnące kontrowersje. W dyskursie medialnym najwięcej uwagi poświęca się obecnie coraz liczniejszym mniejszościom muzułmańskim mieszkającym w państwach członkowskich Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych, najczęstrzych celach migrantów z Bliskiego Wschodu, Azji i Afryki.

W ostatnich dziesięcioleciach powstały tysiące opracowań i analiz poświęconych muzułmanom europejskim i amerykańskim. Wybór artykułów poruszających tę tematykę, zamieszczonych pierwotnie na łamach wiodących międzynarodowych czasopism naukowych i prac zbiorowych, opublikowało niedawno brytyjskie wydawnictwo Routledge.  

Jeden z najnowszych tytułów w serii „Critical Concepts in Islamic Studies” prezentuje szeroką panoramę tematów związanych zagadnieniem islamu na Zachodzie. Na czterotomową antologię, zredagowaną przez szwedzkich uczonych: religioznawcę Davida Westerlunda i etnolożkę Ingvar Svanberg, składa się siedemdziesiąt pięć anglojęzycznych tekstów, które po raz pierwszy ukazały się drukiem w latach 1985 – 2009.

Tom pierwszy prezentuje zagadnienia związane z obecnością muułmanów w Europie i Ameryce Północnej w perspektywie historycznej. Artykuły zebrane w tej części publikacji omawiają również aktualną sytuację wyznawców islamu żyjących w poszczególnych regionach i krajach Zachodu. W tomie drugim zgromadzono teksty dotyczące religii, w tym problemów relacji muzułmańsko-chrześcijańskich i sekularyzacji. Ta część antologii poświęcona jest także kulturze. Artykuły składające się na tom trzeci dotyczą istotnych problemów współczesnego islamu na Zachodzie, przede wszystkim kwestii społecznych i ekonomicznych. Zagadnienia związane z zaangażowaniem muzułmanów mieszkających w Europie i Ameryce Północnej w działalność polityczną i społeczną, problematyka integracji oraz kwestie odnoszące się do zastosowania prawa muzułmańskiego w warunkach europejskich poruszane są w artykułach zgromadzonych w tomie czwartym.

Dokonując wyboru tekstów publikowanych w „Islam in the West”, redaktorzy starali się zapewnić czytelnikom jak najszerszą perspektywę, zarówno w wymiarze terytorialnym oraz historycznym, jak i tematycznym. Najwięcej miejsca poświęcono zagadnieniom związanym z funkcjonowaniem islamu w krajach, w których populacja muzułmańska jest najliczniejsza i ma najdłuższe tradycje: Turcji, Rosji, Francji i Stanom Zjednoczonym. Polscy czytelnicy będą zapewne zawiedzeni nieobecnością tekstów dotyczących islamu w naszym kraju. Na dobór artykułów wpłynęły również kompetencje i zainteresowania redaktorów, o czym świadczy między innymi stosunkowo liczny udział religioznawców i etnologów wśród autorów tekstów przypomnianych w „Islam in the West”.

Przekrój publikacji powstałych w okresie ponad dwudziestu pięciu lat pozwala czytelnikom uświadomić sobie przemiany, jakie zaszły zarówno w sytuacji muzułmanów europejskich i amerykańskich, jak i dyskursie naukowym na ich temat. Należy jednak pamiętać, że liczba tekstów dotyczących poszczególnych zagadnień, przeważnie trzech lub czterech, jest zbyt mała, by można było na ich podstawie formułować wnioski o charakterze ogólnym. 

Niedogodnością w korzystaniu z publikacji jest brak not biograficznych autorów, które uwzględniałyby całość ich dorobku naukowego dotyczącego islamu na Zachodzie. Można się domyślić, że czytelnicy „Islam in the West” byliby również zainteresowani bibliografią najważniejszych prac z zakresu tematyki poruszanej w książce. Niestety, odwołania do źródeł i opracowań dotyczących szczegółowych zagadnień omawianych w zbiorze znajdują się jedynie na końcu każdego artykułu i są przedrukowane z wersji oryginalnej, czyli nie zawierają informacji o najnowszych publikacjach.

Mimo nieznacznych uchybień, dla większości czytelników zainteresowanych problematyką obecności muzułmanów na Zachodzie, „Islam in the West” okaże się z pewnością ciekawą i przydatną pozycją wydawniczą. Lektura tekstów zawartych w antologii umożliwi, szczególnie początkującym badaczom, zapoznanie się z tematem i ważnym wycinkiem poświęconej mu literatury naukowej, może stać się również wstępem do dalszych pogłębionych studiów.

 

„Islam in the West” t. 1-4, (red.) David Westerlund, Ingvar Svanberg, Routledge Taylor & Francis Group, London & New York 2011.