Anita Uchańska: Terytoria zamorskie Wielkiej Brytanii

• terytoria zamorskie
• terytoria zamorskie wielkiej brytanii
• _pe24

Wielka Brytania była kiedyś światowym mocarstwem. Te czasy dawno już minęły - przyczyniły się do tego przede wszystkim dwie wielkie światowe wojny oraz rosnąca ekspansja ekonomiczna i zapędy mocarstwowe Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Jednak nawet dziś można się natknąć na pozostałości imperializmu - zachowały się w formie terytoriów zamorskich (nazywanych tak od 2002 roku, wcześniej posługiwano się terminami kolonia korony albo terytorium zależne). Takich zależnych od Wielkiej Brytanii struktur jest obecnie 14, nie są one sklasyfikowane jako część tego państwa, jednak ich obywatele mogą od 2002r. cieszyć się brytyjskim obywatelstwem. Osobny status ma brytyjska baza wojskowa na Cyprze jako terytorium zarządzane przez wojsko; podobnie wyspy Jersey, Guernsey i Man, które są częścią Korony jako zależności Korony.

Obecnie Wielka Brytania posiada następujące terytoria zamorskie:

Anguilla
Bermudy
Brytyjska Antarktyka
Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego
Brytyjskie Wyspy Dziewicze
Kajmany
Falklandy
Gibraltar
Montserrat
Wyspy Pitcarn
Wyspa św. Heleny
Południowa Georgia i Południowa Wyspa Sandwich
Suwerenne Obszary Akrotiri i Dhakelia
Wyspy Turks i Cacos

Podział władz:

Władzę zwierzchnią nad wszystkimi wyżej wymienionymi terytoriami sprawuje brytyjski monarcha, obecnie jest to królowa Elżbieta II. Jej rola jest podobna do tej odgrywanej w samej Wielkiej Brytanii. Królowa wysyła swoich przedstawicieli, którzy są przed nią odpowiedzialni i ich zadaniem jest pośredniczenie pomiędzy władzą a ludnością. Każde terytorium zamorskie ma własnego gubernatora, mianowanego przez królową na wniosek rządu. Zostaje nim zwykle emerytowany wyższy rangą oficer lub wysoki urzędnik cywilny. Gubernator jest de facto głową państwa, jego zadaniem jest powołanie rządu oraz obsadzenie najważniejszych politycznych stanowisk w terytorium zamorskim. Wielkość i skład rządu zależy od wielkości i populacji terytorium, a także od tego, czy dany obszar zamieszkuje ludność autochtoniczna. Również system prawny jest niezależny od obowiązującego  na Wyspach Brytyjskich. Zwykle opierają się one na zasadach angielskiego prawa zwyczajowego, które są dopasowane do lokalnych warunków. Także systemy sądownicze są oddzielne, z własną prokuraturą generalną, chociaż istnieje możliwość powołania sędziów z Wielkiej Brytanii do opiniowania w poważnych sprawach karnych (zwykle w mniejszych terytoriach). Powodem takiego działania mogą być komplikacje dotyczące interpretacji reguł prawnych lub też fakt, że wśród niewielkiej populacji trudno byłoby znaleźć bezstronnego sędziego (który nie zna oskarżonego).

Zależność od Wielkiej Brytanii:
Za stosunki centrali z terytoriami zamorskimi odpowiedzialność ponosi Foreign and Commonwealth Office FCO (Biuro ds. Zagranicznych i Wspólnoty). Koordynacją wszelkich działań dotyczących tych terenów zajmuje się Departament Terytoriów Zamorskich z Ministrem ds. Terytoriów Zamorskich na czele. Obecnie stanowisko to zajmuje Parlamentarny Podsekretarz Stanu David Triesman, Baron Triesman. Wyjątkiem są bazy militarne, które podlegają Ministerstwu Obrony.

W 1999 ukazał się dokument opublikowany przez FCO dotyczący Partnerstwa, Postępu i  Dobrobytu Wielkiej Brytanii i Terytoriów Zamorskich. Raport przewiduje cztery główne kierunki polityki: zdecydowanie, rozdział obowiązków centrali i terytoriów, autonomię demokratyczną, pomoc i wsparcie.

Prawie wszystkie terytoria zamorskie, poza Bermudami, posiadają swoje biura w Londynie. Dodatkowo ich interesy reprezentuje organizacja zrzeszająca terytoria zamorskie United Kingdom Overseas Territories Association.

Wielka Brytania wspiera swoje terytoria finansowo, za pośrednictwem Departamentu Rozwoju Międzynarodowego. Ponadto uruchomiono specjalistyczne fundusze, takie jak Fundusz Dobrego Rządu finansujący administrację oraz Program Ekonomicznej Dywersyfikacji, którego celem jest rozwijanie i dywersyfikacja gospodarki terytoriów zamorskich.

Sprawy zagraniczne:

W tej dziedzinie także decydującą rolę odgrywa FCO z siedzibą w Londynie. Niezależnie od tego niektóre terytoria utrzymują swoich przedstawicieli dyplomatycznych, przeważnie do spraw handlowych oraz imigracji w ważnych strategicznie krajach.
Gibraltar jest jedynym terytorium, które jest członkiem Unii Europejskiej, chociaż nie należy do unii celnej. Mimo że ludność pozostałych terytoriów posiada obywatelstwo brytyjskie, nie podlega ona prawu unijnemu. Równocześnie jednak mogą się one ubiegać o dofinansowanie w ramach funduszy strukturalnych.

Obywatelstwo:

Mieszkańcy zamorskich terytoriów posiadają status obywateli brytyjskich (British Overseas Territories citizens BOTC), które zostało im nadane na podstawie British Overseas Territories Act w 2002 roku.

Bezpieczeństwo:

Obrona oraz zapewnianie bezpieczeństwa terytoriom to zadania Wielkiej Brytanii. W niektórych z nich rezydują oddziały wojskowe. Są to Ascension Island (zależna od Wyspy św. Heleny), terytorium Oceanu Indyjskiego, Gibraltar, Falklandy oraz Cypr.