Liga ukraińska: finanse

• piłka nozna
• sport

Ogólna wartość klubów w  lidze wynosi ok. 441,5 mln euro. Średnia wartość klubu: 27,6 mln euro.

1. Krótki opis

Historia ukraińskiej Premier Ligi (Premier Liha) jest związana z okresem po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę i początku organizacji własnych rozgrywek piłkarskich. Pierwsze zawody tego typu odbyły się w 1992 roku. Do sezonu 2007/2008 nosiła ona nazwę Wyższej Ligi (Wyszcza Liha). Zmiana nazwy związana jest ze zmianą organizatora rozgrywek. Od sezonu 2008/2009 jest nim Związek Profesjonalnych Klubów Piłkarskich Ukrainy Premier-liha (ukr. Об’єднання професіональних футбольних клубів України «Прем’єр-ліга»), założony przez prezesów najlepszych klubów. Związek jest członkiem Federacji Piłki Nożnej Ukrainy (FFU) i ma z nim zawartą umowę o współpracy. Wcześniej rozgrywki organizowała Profesjonalna Piłkarska Liga Ukrainy (PFL), która skupia 60 profesjonalnych klubów piłkarskich. Obecnie zajmuje się prowadzeniem Pierwszej i Drugiej Ligi.

W rozgrywkach Premier Ligi bierze udział 16 zespołów. Sezon trwa od połowy lipca do początku maja z przerwą zimową od grudnia do marca i liczy 30 kolejek. Kluby, które zajmują dwa ostatnie miejsca w sezonie, spadają do Pierwszej Ligi, z której dwa najsilniejsze zajmują ich miejsce. W historii do niższej ligi nigdy nie spadło pięć drużyn: Dynamo Kijów, Szachtar Donieck, Dnipro Dniepropietrowsk, Tawrija Symferopol i Metałurh Donieck. Ponieważ niektóre kluby mają kilka drużyn, jeśli np. Dynamo-2 Kijów zajmie premiowane miejsce w Pierwszej Lidze ustępuje awans następnej drużynie, by uniknąć konfliktu interesów.

Zespoły Premier Ligi w sezonie 2009/2010:
1. Arsenał Kijów
2. Czornomorec Odessa
3. Dnipro Dniepropietrowsk
4. Dynamo Kijów
5. Ilicziwiec Mariupol
6. Karpaty Lwów
7. Krywbas Krzywy Róg
8. Metalist Charków
9. Metałurh Donieck
10. Metałurh Zaporoże
11. Obołoń Kijów
12. Szachtar Donieck
13. Tawrija Symferopol
14. Worskła Połtawa
15. Zakarpattia Użhorod
16. Zoria Ługańsk

W lidze jest określona liczba graczy nie będących obywatelami Ukrainy, a grających w danym momencie na boisku w danej drużynie. W sezonie 2009/2010 nie może ich być więcej niż siedmiu. Regulamin ligi określa również ich maksymalną liczbę w przyszłości – w sezonie 2010/2011 – 6, zaś 2011/2012 – 5. Jeśli liczba ta zostanie przekroczona, drużyna automatycznie przegrywa mecz. Również włączenie zagranicznego zawodnika na listę graczy wiąże się z wpłatą 120 tys. hrywien na konto ukraińskiego Związku Piłki Nożnej, które są przeznaczane na rozwój dziecięcego i młodzieżowego futbolu. Obecnie w lidze gra 121 zagranicznych piłkarzy, co stanowi ok. 30% zawodników.

Liga charakteryzuje się obecnością dwóch silnych klubów, co często rodzi niezadowolenie trenerów i prezesów pozostałych drużyn. Dynamo Kijów i Szachtar Donieck od sezonu 1996/1997 dzielą między siebie pierwsze i drugie miejsce. Wcześniej również jeden z nich zawsze zostawał mistrzem za wyjątkiem 1992 roku, kiedy tytuł ten zdobyła Tawrija Symferopol.


2. Ogólna przybliżona wartość klubów w danej lidze
Ogólna wartość klubów w  lidze wynosi ok. 441,5 mln euro. Średnia wartość klubu: 27,6 mln euro.

3. Sumaryczne przychody klubów w lidze
Mimo wymogów UEFA, szczegółowe dane finansowe ukraińskich klubów są w większości przypadków nadal tajemnicą handlową. Jedynym wyjątkiem jest Szachtar Donieck, który systematycznie publikuje informacje dotyczące przychodów i wydatków klubu. Większość danych ma więc charakter szacunkowy.

Przybliżona wysokość budżetów ukraińskich klubów w sezonie 2008/2009 (w mln euro):
Szachtar Donieck – 60,7
Dynamo Kijów – 42,8
Dnipro Dniepropietrowsk – 41,4
Metałurh Donieck – 17,8
Metalist Charków – 21,4
Arsenał Kijów – 14,3
Karpaty Lwów – 8,57
Worskła Połtawa – 7,1
Metałurh Zaporoże – 7,1
Czornomorec Odessa – 6,4
Ilicziwiec Mariupol – 5,7
Tawrija Symferopol - 5
Krywbas Krzywy Róg – 4,3
Zoria Ługańsk – 3,57


4. Źródła przychodów

Wsparcie od sponsora wraz z dochodami z transferów i wypożyczeń stanowią ok. 80% przychodów ukraińskich klubów. Wpłaty sponsorskie są w praktyce równoznaczne z wpłatami właścicieli klubów. Przy czym w sezonie 2008/2009 na transferach zarobiły jedynie trzy kluby ligi, sześć straciło, m.in.: Dynamo Kijów – 9,65 mln euro, Metalist Charków – 6 mln euro, Dnipro Dniepropietrowsk – 4,5 mln euro, Szachtar Donieck – 2,6 mln euro. Ze sprzedaży piłkarzy do ligi trafiło 17,13 mln euro, zaś na ich zakup wydano 38 mln euro. W obecnym sezonie na transferach kluby Premier Ligi zarobiły 20,37 mln euro, sprzedały zawodników na sumę 53,52 mln, a kupiły za 33,15 mln euro. Najwięcej, bo 32,5 mln otrzymał Szachtar Donieck a na czysto zarobił 21,25 mln euro. Związane jest to głównie z transferem z tego klubu do FC Barcelony Dmytra Czyhrynskogo na sumę 25 mln euro. Prawie 9,8 mln euro zarobiło na transferach również Dynamo Kijów.

Dochody z transmisji meczów stanowią znikomą część przychodów klubów piłkarskich. Łączna wysokość przychodów najpopularniejszych klubów ze sprzedaży praw na transmisję wynosi około miliona euro. Mała popularność transmisji krajowych meczów (poza spotkaniami gigantów czyli Dynama Kijów i Szachtara Donieck) nie przyciągają znacznej uwagi kibiców. Nie wszystkie kluby mają również własne stadiony, np. Stadion Olimpijski w Kijowie należy do miasta, a w przypadku Metalista Charków wszystkie dochody ze sprzedaży biletów pozostają u władz stadionu. Szachtar na swoich kibicach zarobił 1 mln euro, mimo znakomitego sezonu zakończonego zwycięstwem w Pucharze UEFA.

Sposobem na „dorobienie” jest uczestnictwo w rozgrywkach pucharów europejskich. Ogólna suma w sezonie 2008/2009 dla ukraińskich klubów wyniosła 19,205 mln euro. W ten sposób w poprzednim sezonie za zwycięstwo w Pucharze UEFA Szachtar Donieck otrzymał 10,6 mln euro. Za dojście do półfinału Dynamo Kijów otrzymał 8,1 mln euro, zaś Metalist Charków za swoje rozgrywki 505 tys. euro.

5. Koszty w tym koszty wynagrodzeń piłkarzy

Eksperci szacują, że utrzymanie klubu w Premier Lidze kosztuje 3,5-5 mln euro, z czego wynagrodzenia dla graczy wynoszą ok. 1 mln euro (przy średnim wynagrodzeniu równym 5 tys. euro miesięcznie).

Główne koszty to zakup graczy i ich wynagrodzenie. Dla przykładu prezes kijowskiego Arsenału Wadim Rabinowicz zaznaczył, że na wynagrodzenia i premie dla zawodników klub przeznacza 40% budżetu, podczas gdy na bieżące funkcjonowanie klubu przeznacza się 1%. Z pozostałej sumy finansowany jest zakup zawodników oraz utrzymanie dziecięcej szkoły piłki nożnej.

Podobnie jak najwyższe przychody, tak też najwyższe koszty charakteryzują Szachta Donieck. W tym klubie gra najdroższy piłkarz ligi, wyceniany na 17,5 mln euro, zarabia 1,32 mln euro rocznie. Trener Szachtara Mircea Lucescu to koszt 3,2 mln euro rocznie.

W pierwszej dziesiątce najdroższych zawodników sześciu gra dla Szachtara Donieck, a pozostałych czterech dla Dynama Kijów. Wśród nich jest pięciu Brazylijczyków, trzech Ukraińców i dwóch Chorwatów.

Piłkarz                       Klub                     Wiek    Wartość rynkowa (w mln euro)
Darijo Srna               Szachtar Donieck    27           17,5
Fernandinho              Szachtar Donieck    24           12,0
William                     Szachtar Donieck    21           11,5
Artem Milevsky          Dynamo Kijów        25           11,0
Ilsinho    Szachtar      Donieck                 24           10,5
Jadson    Szachtar      Donieck                 26           10,5
Andrij Szewczenko     Dynamo Kijów        33           9,0
Oqnjen Vukojevic       Dynamo Kijów        26           8,5
Luiz Adriano               Szachtar Donieck   22            7,0
Taras Mykhalyk          Dynamo Kijów       26            6,5


6. Struktura własności klubów w lidze

Właściciele klubów to najczęściej ukraińscy biznesmeni, zwani też oligarchami. Sponsorami klubów są jednocześnie ich własne firmy. Różni ich czasem podejście do finansowania klubu. Na przykład Ihor Kołomojski, który jest właścicielem Dnipra Dniepropietrowsk, przeznacza na klub o wiele mniejszą sumę niż bracia Ihor i Hryhorij Surkis na Dynamo Kijów. Podczas gdy majątek Kołomojskiego jest szacowany na prawie 10 razy większy niż braci Surkisów.

Tabela: Właściciele klubów wg branży i majątku

 

Klub	Właściciel	Branża	Majątek i miejsce na liście najbogatszych
Szachtar Donieck	Rinat Achmetow – również deputowany parlamentu	Metalurgia	6,6 mld euro (1)*
Dnipro Dniepropietłowsk	Ihor Kołomojskij	Metalurgia, ropa naftowa	1,64 mld euro (2)*
Worskła Połtawa	Konstantyn Żewago	Finanse, bankowość	656,43 mln euro (5)*
Metałurh Donieck	Siarhiej Taruta	Metalurgia, przem. stoczniowy	538 mln euro (6)*
Metalist Charków	Ołeksandr Jarosławskij	Finanse, przem. chemiczny	443 mln euro (9)*
Ilicziwiec Mariupol	Wołodymyr Bojko	Metalurgia	433 mln euro (10)*
Tawrija Symferopol	Dmitrij Firtasz	RosUkrEnergo (gaz)	182 mln euro (23)*
Dynamo Kijów	Ihor i Hryhorij Surkis	Energetyka, finanse	170 mln euro (27)*
Metałurh Zaporoże	Eduard Szufrin, Aleksiej Sznajder	Metalurgia, handel	Szufrin: 102 mln euro (35)*; Sznajder: 238 mln euro (21)**
Arsenał Kijów	Wadim Rabinowicz	Media, handel	182 mln euro (szacunkowo)
Obołoń Kijów	Ołeksandr Słobodian	Przem. Alkoholowy	200 mln euro (27)**
Karpaty Lwów	Petro Dyminskij	Przem. naftowy, media	414 mln euro (szacunkowo)
Czornomorec Odessa	Leonid Klimow	Bankowość	46 mln euro (85)**
Krywbas Krzywy Róg	Ołeksandr Ływszyc	Metalurgia, finanse	b.d.
Zakarpattia Użhorod	Nestor Szufricz – deputowany parlamentu	Przem. gazowy, budownictwo	b.d.
Metalist Charków	Witalij Daniłow	Finanse	b.d.
Zoria Ługańsk	Walerij Bukajew i Ołeksandr Jegorow	Produkty naftowe	b.d.

 

 

* wg rankingu TOP-50 czasopisma „Korrespondent”, jesień 2009
** wg rankingu czasopisma „Fokus”, wiosna 2009 (brak w zestawieniu „Korrespondenta” )


7. Mocne strony

Mocną stroną jest potencjał rozwoju ukraińskiej piłki nożnej. W rankingu UEFA Ukraina znajduje się na 7 miejscu. Tylko w porównaniu z poprzednim rankingiem Ukraina w zestawieniu UEFA „podskoczyła” o 5 miejsc. Wiąże się to także z możliwością wystawienia w sezonie 2010/2011 dwóch drużyn w Lidze Mistrzów oraz czterech w Lidze Europy (dawny Puchar UEFA).

Nie jest w stanie co prawda dorównać finansowo i szkoleniowo najlepszym ligom europejskim, jednak utrzymanie obecnej pozycji byłoby ważnym czynnikiem rozwoju.
Istotne są nie tylko czynniki wewnętrzne, ale również wzrost gospodarczy. Pewną niewiadomą jest obecnie kształt prezydentury Wiktora Janukowycza, która nastąpi po pełnym konfliktów politycznych czasie rządów Wiktora Juszczenko.

Ważnym czynnikiem wspomagającym rozwój futbolu na Ukrainie jest niewątpliwie organizacja wraz z Polską Mistrzostw Europy w 2012 roku. Budowa nowych stadionów lub też modernizacja istniejących poprawi sytuację niektórych klubów. Dodatkowo istniejąca infrastruktura może być wykorzystywana w rozgrywkach lig europejskich. Gotowy jest już stadion Szachtara Donieck - Donbass Arena, wybudowany według zaleceń UEFA dla kategorii Elite. Nowy stadion ma również Dnipro Dniepropietrowsk, modernizacja czeka stadiony Metalist w Charkowe oraz Stadion Olimpijski w Kijowie. Poprawa infrastruktury pozytywnie wpłynie na przychody klubów.


8. Słabe strony

Szczególnie słabą stroną są niekorzystne warunki dla otrzymywania dochodów ze sprzedaży praw do transmisji meczów, co wynika m.in. z brak wystarczającego popytu i małej popularności meczy drużyn krajowych. Transmisja meczu jest w praktyce jedną ze składowych części pakietu dla sponsorów Premier Ligi. Kanał telewizyjny otrzymuje prawa do transmisji praktycznie za darmo. Sponsorzy płacą za reklamę telewizyjną w czasie tej transmisji, zaś kluby otrzymują część dochodów z ich sprzedaży od organizatora ligi czyli Związku Profesjonalnych Klubów Piłkarskich Ukrainy Premier-liha. W rezultacie w sezonie 2008/2009 15 klubów zarobiło na transmisjach telewizyjnych  niewiele ponad milion euro (Dnipro samodzielnie realizował swoje prawa do transmisji). Środki są również rozdzielane według popularności klubów. Jest to tendencja całkowicie inna niż w przypadku klubów europejskich, gdzie około 40% przychodów pochodzi ze sprzedaży praw, co stanowi sumę ponad 200 mln euro rocznie.

Niekorzystny jest również nieprzejrzysty mechanizm finansowania ukraińskiego futbolu. Dotyczy to nie tylko dużych klubów, ale szczególnie tych ze średniej półki, w których brakuje kibiców na stadionach czy przed telewizorami, jak również istotnych rozgrywek.

Rozgrywki między najlepszymi klubami przyciągają średnio ok. 12-15 tys. a w szczególnych przypadkach ok. 30 tys. kibiców. Między klubami z niższych pozycji w tabeli ok. 5 tys. Na mecze krajowe Szachtara przychodzi ok. 10 tys. kibiców, te w ramach rozgrywek europejskich od 30 do 50 tys. osób. Znaczny wzrost można było zaobserwować we wrześniu i październiku 2009 roku, kiedy otwarto stadion Donbass Arena, co początkowo przyciągało ok. 40 tys. kibiców. Obecnie ta liczbą systematycznie spada. Mecze Dynamo Kijów przyciągają ok. 4-5 tys., a na europejskim poziomie 17-18 tys.