Łotwa: Kto z Kim? 48 dni przed wyborami

• łotwa
• wybory

System wyborczy na Łotwie

Wybory do Sejmu odbywają się co 4 lata, w pierwszą sobotę października. Posłowie wybierani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Podział mandatów odbywa się według systemu proporcjonalnego (metoda Saint-Laguë), a próg wyborczy wynosi 5 proc. 100 po słów wybranych zostanie w sposób proporcjonalny w 5 okręgach wyborczych: Kurlandii (Kurzeme), Semigalii (Zemgale), Łatgalii (Latgale), Inflantach Szwedzkich (Vidzeme) oraz Rydze. Do ostatniego okręgu wpłyną również głosy obywateli głosujących zagranicą. Prawo wyborcze czynne posiadają osoby mające minimum 18 lat, a prawo wyborcze bierne - 21 lat.

Charakterystyka sceny politycznej Łotwy

Ze względu na fakt, że demokracja łotewska jest młoda, wpływy polityczne nadal posiada niewielka grupa osób. Duże znaczenie mają również masowe migracje z innych terenów byłego Związku Radzieckiego. Podziały na scenie politycznej determinowane są wciąż silniej przez różnice etniczne i przynależność do klanów biznesowych, niż przez poglądy społeczno-ekonomiczne.

Bariery etniczne dzielą polityków na „łotewskich” i „rosyjskich”, a dwa skrajne bieguny zajmują odpowiednio nacjonaliści i neo-kremliści. Pomimo, że wielu polityków próbowało znieść to rozgraniczenie , nikomu jeszcze nie udało się dokonać tego skutecznie. Na dzień dzisiejszy, na poziomie krajowym partie „rosyjskie” posiadają około 25proc. elektoratu, ich przeciwnicy 75 proc. Dotychczas te pierwsze zawsze były w opozycji. Najczęściej partie „łotewskie” zajmują prawą stronę sceny politycznej, „rosyjskie” lewą. Te podziały stracą sens, jeśli spojrzymy na nie ze strony propozycji gospodarczych. Większość partii jest wewnętrznie podzielona w poglądach na tematy społeczno-ekonomiczne. Jedynie socjaldemokraci prezentują w tych kwestiach dość spójne idee, jednak nie przekroczyli progu wyborczego w dwóch ostatnich wyborach, przez co nie są reprezentowani w parlamencie od ośmiu lat.

Z klanami biznesowymi powiązane są trzy partie: Partia Ludowa - Tautas partija - TP (przywódca Andris Šķēle), Pierwsza Partia Łotwy/Łotewska Droga - Latvijas Pirmā partija/Latvijas ceļš - LPP/LC (Ainārs Šlesers) i Unia Zielonych i Farmerów - Zaļo un Zemnieku Savienība – ZSS (Aivars Lembergs, nie jest przywódcą, ale ma największe wpływy i kandyduje na premiera). Ci trzej liderzy są najczęściej wymieniani jako posiadający powiązania z oligarchami i kontrolę nad poważnymi żródłami finansowania. Stopień demokratyzacji wymienionych ugrupowań jest niewielki, a decyzje podejmowane są „na szczycie”. 12 czerwca 2010r. w Rydze odbył się zjazd założycielski związku „O Lepszą Łotwę”, w skład którego weszły partie kierowane przez łotewskich oligarchów oraz szereg wspierających je biznesmenów. ZSS pozostała poza nową formacją. Przewodniczącym koalicji został Guntis Ulmanis – były prezydent Łotwy, od ponad dekady nie uczestniczący jednak w życiu politycznym kraju.

Inne partie, należące do strony „łotewskiej”, to Partia Nowej Ery - Jaunais Laiks – JL (Solvita Āboltiņa), Unia Obywatelska - Pilsoniskā savienība – PS (Sandra Kalniete), Społeczeństwo dla Innej Polityki - Sabiedrība citai politikai – SCP oraz Dla Ojczyny i Wolności - Tēvzemei un Brīvībai – LB/LNNK (Roberts Zīle). Te obozy zarządzane są przez liderów o mocnej osobowości, jednak nie posiadających znacznych wpływów finansowych, co wyklucza ustanowienie pełnej kontroli a sprzyja wewnętrznej demokratyzacji. W nadchodzących wyborach JL, PS i SCP połączyły się tworząc formację Jedność – Vienotība, która ma być opozycją wobec polityków związanych z oligarchią.

Wszystkie opisane wyżej partie, należą do strony „łotweskiej”. Po przeciwnej sytuują się: Centrum Zgody - Saskaņas Centrs – SC oraz O Prawa Człowieka w Zjednoczonej Łotwie - Par Cilvēka Tiesībām Vienotā Latvijā – PCTVL. Obie przedstawiają się jako społecznie zorientowane, choć nie wszystkie ich działania i poglądy można określić jako socjaldemokratyczne w europejskim znaczeniu. Główną różnicą między nimi jest fakt, że PCTVL jest bardziej prorosyjska, a nawet prokremlowska. Obie strony są zainteresowane wprowadzeniem rosyjskiego jako języka urzędowego.

W ten sposób najbliższe wybory parlamentarne będą rywalizacją trzech dużych grup politycznych: łotewskiej oligarchii, łotewskiej strony demokratycznej oraz obozów rosyjskich. Taki podział różni się znacznie od przyjętego w Europie zróżnicowania polityki według programów społeczno-gospodarczych.

Liderzy partii politycznych

Andris Šķēle - łotewski polityk i biznesmen, premier (1995–1997, 1999–2000). Jest jednym z najbogatszych ludzi na Łotwie. The Baltic Times umieścił go na 15. miejscu w rankingu najbogatszych ludzi Krajów bałtyckich. Jego majątek jest szacowany na 60 milionów euro. Od 2009r. przewodniczący Partii Ludowej, którą założył w 1998 roku. Powrócił do polityki, aby ratować swoją partię, która zbliżyła się w sondażach do około 3 proc. poparcia . Aby odzyskać wyborców sprzymierzył się z innym oligarchą – Šlesersem, tworząc koalicję O Lepszą Łotwę.

Ainārs Šlesers – łotewski przedsiębiorca i polityk, wicepremier (2002 - 2004) i minister transportu (2004 - 2009), obecnie przewodniczący ugrupowania LPP/LC oraz wiceburmistrz Rygi (od 2009). W 2002r. założył Pierwszą Partię Łotwy, zostając jej prezesem. W tym samym roku uzyskał reelekcję do Sejmu Łotwy. W Sejmie VIII kadencji (2002 - 2006) pełnił obowiązki przewodniczącego komisji budżetu i finansów. Jest autorem koncepcji „gaz do dechy” (“gāze grīdā”), czyli idei wzrostu za wszelką cenę, która zakończyła się klęską kiedy nadszedł światowy kryzys gospodarczy. Jego partii sondaże również nie dają nawet 5proc. poparcia, dlatego aby wejść do parlamentu, sprzymierzył się z obozem Andrisa Šķēle.

Prognoza na najbliższe tygodnie

Obaj wymienieni wyżej oligarchowie zaczęli utrzymywać bliższe strosunki z partią Nilsa Ušakovsa (Nił Walieriewicz Uszakow) polityka rosyjskiego pochodzenia, od 2009r. burmistrza Rygi. Ušakovs w 2005r. wstąpił do Partii Zgody Narodowej. W tym samym roku został wybrany jednomyślnie przewodniczącym sojuszu wyborczego Centrum Zgody. Jego partia posiada wysokie poparcie, na poziomie 16 proc. i jest poważnym konkurentem dla Jedności (Vienotība) – innego ugrupowania, mającego największe szanse na zwycięstwo w październikowych wyborach. Oligarchowie liczą zatem, że zbliżając się do Centrum Zgody uda im się nadrobić kilka punktów. Poza nimi o względy Ušakovsa zabiega również Unia Zielonych i Farmerów (ZSS), w której szeregach wciąż znajdują się działacze z byłej nomenklatury. Największe wpływy ma w niej Aivars Lembergs, który w 1988r. został burmistrzem Windawy i pięciokrotnie uzyskiwał reelekcję na to stanowisko. Nie tak dawno ZSS udało się powstrzymać ponowny wybór prokuratora generalnego Jurisa Maizītisa, który prowadził śledztwo przeciwko Lembergsowi. Ugrupowanie posiada znaczące poparcie na poziomie lokalnym.

Długofalowym celem Partii Ludowej, LPP/LC i ZSS jest przede wszystkim doprowadzenie do marginalizacji Jedności -możliwie bez pomocy Centrum Zgody i nawet gdyby ta zdobyła najwięcej głosów w październikowych wyborach. W ciągu najbliższych tygodni oligarchowie zjednoczą się aby uderzyć głównie w rząd Valdisa Dombrovskisa, obecnego premiera Łotwy, wywodzącego się z Partii Nowej Ery – jednej z założycieli Jedności. Dodajmy, że Partia Ludowa do marca tego roku uczestniczyła w koalicji rządowej Dombrovskisa.