Haga/ Rozpoczął się proces lidera serbskich nacjonalistów
W Międzynarodowym Trybunale ds. Zbrodni Wojennych w b. Jugosławii w Hadze rozpoczął się we wtorek (6.11) proces Vojislava Šešelja, szefa Serbskiej Partii Radykalnej (SRS) i wicepremiera Jugosławii pod koniec lat 90.
Šešelj jest oskarżony o podżeganie do zbrodni przeciwko ludzkości, zachęcanie do łamania międzynarodowych konwencji dotyczących prowadzenia wojen na obszarach Chorwacji, Bośni i Hercegowiny oraz nakłanianie do wysiedlenia chorwackich mieszkańców Wojwodiny (regionu na północy Serbii, u zbiegu granic z Węgrami, Chorwacją oraz Rumunią - przyp.) w latach 1991 - 95.
Według przygotowanego przez haski sąd aktu oskarżenia, Vojislav Šešelj "swoimi publicznymi wypowiedziami i przemówieniami doprowadził do sytuacji, w której było możliwe popełnianie zbrodni". Pierwszą rozprawę w Trybunale transmitowała duża część bałkańskich stacji telewizyjnych, w tym serbska telewizja publiczna.
Lider serbskich nacjonalistów oddał się dobrowolnie w ręce Trybunału w lutym 2003 roku. Jak wówczas twierdził, zamierzał ośmieszyć i wykazać absurdalność sądu w Hadze, który jego zdaniem jest instytucją stricte polityczną, powołaną w celu prześladowania Serbów. Proces Šešelja miał się rozpocząć już pod koniec ubiegłego roku, jednak serbski polityk podjął wówczas prawie miesięczną głodówkę protestacyjną.
Podobnie jak w czasie wstępnych przesłuchań przed Trybunałem, tak i na pierwszej rozprawie procesowej, Vojislav Šešelj kpił i z pogardą odnosił się sędziów, wskazywał na liczne, według jego opinii, braki formalne i nielogiczności w akcie oskarżenia. Oskarżony zażądał także tłumaczeń wszystkich dokumentów procesowych na język serbski i przekazanie ich mu w formie pisemnej, w serbskiej cyrylicy. Odmówił również współpracy z adwokatami, decydując bronić się sam. Wydaje się, że strategią Šešelja będzie maksymalne utrudnienie pracy Trybunału i przeciąganie rozpraw w nieskończoność poprzez zgłaszanie coraz to nowych wniosków i protestów.
53 - letni Vojislav Šešelj jest uznawany za najbardziej radykalnego, agresywnego i nieprzejednanego nacjonalistę na Bałkanach. Pochodzi z Bośni i Hercegowiny i ukończył prawo na Uniwersytecie w Sarajewie. W wieku 25 lat obronił w Belgradzie doktorat zatytułowany "Rzeczywistość polityczna militaryzmu i faszyzmu". Tym samym, został najmłodszym doktorem w ówczesnej Jugosławii. W wieku 17 lat został również członkiem Związku Komunistów Jugosławii. W pierwszej połowie lat osiemdziesiątych, porzucił dotychczasową ideologię i skłonił się ku nacjonalizmowi, wiążąc się z kręgami serbskich intelektualistów reprezentujących opcję narodową. W 1984 roku, został oskarżony o "działalność kontrrewolucyjną, nacjonalizm, szowinizm i anarcholiberalizm". Sąd zakazał mu pracy na uczelni i skazał na osiem lat więzienia. W wyniku protestów licznych intelektualistów z całej Jugosławii (także tych, których w latach 90. ostro zwalczał), po prawie dwóch latach aresztu odzyskał wolność. Nawiązał wówczas kontakty z sersbką emigracją w USA, Kanadzie oraz Australii. W przeważającej mierze była to emigracja wywodząca się z ruchu tzw. czetników, partyzantów serbskich, którzy podczas II wojny światowej pozostawali po stronie rządzącej przed wojną w Serbii i Jugosławii królewskiej dynastii Karadżordżewiczów.
Na początku lat 90., w czasie rozpadu Jugosławii i powstania systemu wielopartyjnego, Šešelj założył wraz z późniejszym szefem serbskiej dyplomacji Vukiem Draškovićem nawiązujący do tradycji czetnickich i monarchistycznych Serbski Ruch Odnowy (SPO). Po kilku miesiącach, popadł z nim w konflikt i utworzył własną, nacjonalistyczną Serbską Partię Radykalną (SRS). Był wielokrotnie wybierany na posła do serbskiego parlamentu. W latach 90., kilkakrotnie wchodził w koalicję z wszechwładnymi wówczas socjalistami Slobodana Miloševića. Zrywał je zazwyczaj po zgodzie socjalistów na współpracę ze wspólnotą międzynarodową w sprawie zakończenia konfliktów zbrojnych na terenie byłej Jugosławii. Po raz pierwszy rozstał się z Miloševićem już w 1993 roku, gdy ten zdecydował się na zastopowanie wojskowego i politycznego poparcia Belgradu dla Republiki Serbskiej w Bośni, walczącej z Bośniakami i Chorwatami. Po podpisaniu przez Miloševića porozumienia pokojowego w Dayton w 1995 roku, nazwał go "największym zdrajcą serbskiego narodu". W połowie lat 90., na polecenie rządzących socjalistów Šešelj został nawet aresztowany i spędził prawie rok więzieniu. Do ponownej współpracy z Miloševićem wrócił w 1998 roku, gdy w tzw. rządzie jedności narodowej Federalnej Republiki Jugosławii objął tekę wicepremiera. Pozostał na tym stanowisku w czasie wojny z NATO w 1999 roku. Po podpisaniu przez Serbów porozumienia kończącego wojnę i zgodzie Miloševića na wejście sił międzynarodowych do Kosowa, zapowiedział odejście nacjonalistów z rządu, jednak w końcu Serbska Partia Radykalna pozostała w nim do upadku rządów Miloševića jesienią 2000 roku.
W 1996 roku Šešelj zdobył w wyborach lokalnych mandat w podbelgradzkiej gminie Zemun i wkrótce stanął na czele jej Rady. Sprawując funkcję przewodniczącego, zaprosił do miasteczka lidera rosyjskich nacjonalistów Władymira Żyrynowskiego oraz szefa francuskiego Frontu Narodowego, Jeana Marie Le Pena.
Šešelj wielokrotnie kandydował również na stanowisko prezydenta Serbii. W 1997 roku o mały głos przegrał z kandydatem miloszewiczowskich socjalistów. W wyborach w 2002 i 2004 roku poparł go przebywający już wówczas w Hadze Slobodan Milošević.
Obecnie, Serbska Partia Radykalna (SRS), nadal kierowana formalnie przez Šešelja z Hagi (w Serbii na czele partii stoi Tomislav Nikolić) cieszy się największym poparciem społecznym Serbow.
Lider serbskich nacjonalistów zasłynął z języka pełnego nienawiści i licznych, agresywnych zachowań. Zapowiadał m. in. "stworzenie Wielkiej Serbii", obejmującej dużą część terenów Bośni i Chorwacji, groził bombradowaniem m. in. Zagrzebia, Wiednia, Watykanu, innych europejskich stolic oraz elektrowni jądrowej Krško na granicy słoweńsko - chorwackiej. Brał udział w formowaniu serbskich paramilitranych oddziałów ochotniczych do walk w Chorwacji i Bośni, wielokrotnie fotografując się karabinem maszynowym. Wzywał również do esktreminacji Chorwatów i Bośniaków, których uważał za "zmyślone narody". Na początku lat 90. namawiał do zniszczenia belgradzkiego mauzoleum poświęconego marszałkowi Josipowi Broz Tito. Sam Slobodan Milošević nazwał niegdyś Šešelja "wcieleniem przemocy i prymitywizmu".
Obok zmarlego w 2006 r. byłego serbskiego i jugosłowiańskiego prezydenta, lider Serbskiej Partii Radykalnej (SRS) jest jednym z najważniejszych aktorów konfliktów związanych z rozpadem Jugosławii, sądzonym w Hadze.
Na podstawie: rts.co.yu, politika.co.yu, danas.co.yu, beta.co.yu
Saulius Skvernelis nowym premierem Litwy
