10 grudzień 2012

Zaaprobowane przez Kongres sankcje wizowe [http://www.psz.pl/tekst-42677/Senat-USA-przyjal-Liste-Magnickiego] wobec rosyjskich urzędników mogą w opinii części ekspertów przekreślić „politykę resetu” w stosunkach Waszyngton-Moskwa. Aby zrozumieć genezę sprawy należy cofnąć się do roku 2005. Wówczas Billowi Browderowi, współwłaścicielowi firmy doradczej Hermitage Capital Management (HCM), odmówiono prawa wjazdu do Rosji. Jak argumentuje brytyjski przedsiębiorca, było to bezpośrednio związane z odkryciem przez jego firmę afery korupcyjnej, w którą zamieszani mieli być także wysocy rangą urzędnicy państwowi. Na podstawie fałszywych dokumentów mieli oni wyłudzać zwroty podatków, a w wyniku ich działalności rosyjski skarb państwa stracić co najmniej 230 milionów dolarów.

 

Film o kulisach afery korupcyjnej: http://www.youtube.com/watch?v=ok6ljV-WfRw

 

Rok w areszcie

Odmowa wjazdu do Rosji była tylko początkiem działań przeciwko HCM. W czerwcu 2007 roku pod pretekstem nieprawidłowości podatkowych do siedziby firmy w Moskwie weszła policja zabezpieczając sprzęt i dokumenty. Kolejną odsłoną działań władz było zatrzymanie prawnika firmy Siergieja Magnickiego. Trafił on do aresztu 28 listopada 2008 roku, choć jak przekonuje Browder oskarżenia dotyczyły roku 2001, podczas gdy Magnicki do 2002 roku, nie miał z HCM nic wspólnego [http://www.echo.msk.ru/guests/10349/].

Najprawdopodobniej na zatrzymanie miało wpływ to, że w czerwcu i październiku 2008 roku Magnicki dobrowolnie złożył w sądzie zeznania, w których oskarżał o współudział w defraudacji m.in. Artioma Kuzniecowa - pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Urzędnik miesiąc później uczestniczył w aresztowaniu prawnika.

Opublikowany w listopadzie 2011 roku raport Hermitage Capital Management oskarża władze więzienia o systematyczne psychiczne i fizyczne tortury, którym Magnicki miał być poddawany w areszcie. Miały się one przyczynić do drastycznego pogorszenia stanu zdrowia zatrzymanego, u którego wykryto przewlekłe zapalenie trzustki. Zatrzymanemu odmawiano należytej opieki lekarskiej, a tuż przed przeprowadzeniem specjalistycznych badań i operacji zaniechano ich i przeniesiono prawnika do innego aresztu. Złe traktowanie było powodem wystosowania przez Magnickiego i jego obrońców 450 skarg [http://russian-untouchables.com/eng/torture-and-death-ii/]. Przeczy to początkowej argumentacji władz więziennych, które utrzymywały, że zatrzymany nigdy nie skarżył się na warunki, w jakich był przestrzegany.

Siergiej Magnicki zmarł 16 listopada 2009 roku w areszcie Matroskaja Tiszina. Po niespełna roku od zatrzymania, gdy zgodnie z prawem powinien zostać oskarżony lub wypuszczony na wolność. Wedle oficjalnych dokumentów przyczyną śmierci była niewydolność serca oraz zespół wstrząsu toksycznego, choć osoby, które widziały się z zatrzymanym na dwie godziny przed śmiercią utrzymywały, że ten był w stosunkowo dobrym stanie zdrowia i „nie wyglądał na osobę umierającą”. W toku dochodzenia ratownik medyczny obecny w więzieniu krótko po zgonie Magnickiego zeznał, że jego ciało znajdowało się w kałuży moczu, a obok leżały kajdanki, co mogło sugerować, że bezpośrednio przed śmierci mógł zostać pobity [http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20626960].

Reakcja Zachodu

Sprawa wywołała szeroką reakcję międzynarodową. W rocznicę śmierci w parlamentach Wielkiej Brytanii, Niemiec, Estonii, Kanady oraz Stanów Zjednoczonych został wyemitowany film o sprawie Magnickiego. Miesiąc później, 16 grudnia 2010 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą Komisję Europejską do zamknięcia granic oraz kont bankowych osób odpowiedzialnych za śmierć prawnika [http://www.europarl.europa.eu/oeil/popups/summary.do?id=1135849&t=d&l=en].

Tego samego dnia polska Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka wyraziła zaniepokojenie „przewlekłością prowadzonego przez władze rosyjskie postępowania oraz stanem przestrzegania praw człowieka w Federacji Rosyjskiej”, wyrażono także nadzieję na wyjaśnienie wszelkich okoliczności zgodnie z demokratycznymi standardami [http://orka.sejm.gov.pl/opinie6.nsf/nazwa/spc_sta254/$file/spc_sta254.pdf]. Również polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapowiedziało, że w razie braku transparentnego śledztwa ze strony Rosji, będzie działać na rzecz wprowadzenia sankcji wizowych dla winnych śmierci Magnickiego na całym obszarze Unii Europejskiej [http://www.hfhrpol.waw.pl/precedens/images/stories/Odpowiedz%20MSZ_Magnicki_7_02_2012(2).pdf].

Działania związane ze sprawą podjęli także amerykańscy senatorzy John McCain i Benjamin Cardin, którzy 29 września 2010 roku zaprezentowali projekt ustawy „Justice for Sergiei Magnitsky Act of 2010” zakładającej zamknięcie granic dla 60 osób, które miały się przyczynić do śmierci prawnika. Lista obejmować miała m.in. urzędników MSW, Prokuratury Generalnej oraz Służby Więziennej, a zakaz dotyczyć także ich rodzin [http://www.opencongress.org/bill/111-s3881/show] „Lista Magnickiego” została przyjęta przez Izbę Reprezentantów 16 listopada 2012 roku, a następnie 6 grudnia przez Senat i obecnie oczekuje na podpis Baracka Obamy.

Winnych brak

Niezwłocznie po śmierci Magnickiego wszczęto w Rosji śledztwo mające na celu wskazanie odpowiedzialnych za sprawę. Nadzór nad dochodzeniem objął ówczesny prezydent Dimitri Miedwiediew, a w grudniu 2009 roku pracę straciło kilku pracowników służby więziennej.

Równolegle w lipcu 2010 roku MSW wszczęło śledztwo w sprawie nieuzasadnionego zatrzymania Magnickiego, jednak nie zakończyło się ono dotąd żadnymi oskarżeniami.

Dotychczas jedynymi efektami rosyjskich dochodzeń są zarzut nieumyślnego spowodowania śmierci, który usłyszał jeden z więziennych doktorów oraz oskarżenie drugiego z nich o zaniedbania medyczne.

Źródła: bbc.co.uk, echo.msk.ru, europarl.europa.eu, hfhrpol.waw.pl, opencongress.org, orka.sejm.gov.pl, russian-untouchables.com