Tak zwany II-filar UE, powołany na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z lutego 1992 roku. Wspólna Polityka jest rozwinięciem Europejskiej Współpracy Politycznej, której początki sięgają 1969 roku, tj. konferencji na szczycie szefów państw i rządów w Hadze.

Sposób w jaki funkcjonuje Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa znacznie różni się od zasad zarządzania pierwszym i trzecim filarem. Najbardziej znaczącą różnicą jest sposób podejmowania decyzji - przeczyli wymóg jednomyślności krajów członkowskich, a nie większości kwalifikowanej.

Mniejsza jest też rola Komisji Europejskiej, która w ramach drugiego filaru nie dysponuje kompetencją inicjatywy ustawodawczej (przedstawiania projektów aktów prawnych), Parlamentu Europejskiego (który może jedynie stawiać pytania oraz rekomendować działania Radzie) oraz Trybunału Sprawiedliwości (którego jurysdykcja w obszarze WPZiB jest wykluczona).

W ramach WPZiB państwa UE mogą przyjmować wspólne stanowiska – dzięki którym są zobowiązane są do dostosowania polityki krajowej do ustaleń na szczeblu unijnym – a także wspólne działania, czyli operacje krajów członkowskich pod auspicjami WPZiB. Traktat amsterdamski wprowadził także ogłaszane przez Radę Europejską wspólne strategie, które definiują wspólne długookresowe cele państw Unii w odniesieniu do określonego problemu lub zagadnienia.

Od czasu wejścia w życie Traktatu Amsterdamskiego, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej pełni również rolę Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Osoba ta jest zobowiązana do asystowania Radzie przy pracy w ramach WPZiB, poprzez przygotowanie, formułowanie i wprowadzanie decyzji. Na polecenie prezydencji Przedstawiciel prowadzi w imieniu Rady rozmowy z krajami trzecimi oraz dokłada wszelkich starań do poprawy spójności i widoczności WPZiB.